Οι εκλογικές τάσεις στην Ευρώπη: ανακοπή του ακροδεξιού ρεύματος στην Ολλανδία; Οι τάσεις στην Γερμανία

Οι εκλογές στην Ολλανδία παρουσιάστηκαν ευρύτερα ως ένα είδος δείγματος για το αν το ακροδεξιό ρεύμα που φάνηκε να κερδίζει με το Brexit και την εκλογή Τραμπ, θα συνεχιζόταν… Ταυτόχρονα, οι εκλογές εν μέρει στην Γαλλία, αλλά ιδιαίτερα στην Γερμανία αναμένεται να είναι πολύ πιο καθοριστικές για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις..

Το αριστερό και το δεξιό ρεύμα την περίοδο 2015-16

Η παρουσίαση του Brexit και της εκλογής Τραμπ ως αποτελέσματα μιας ακροδεξιάς δυναμικής – με έμφαση στο μεταναστευτικό, παραβλέπει δυο αλληλοδιασταυρούμενες παραμέτρους:

1.    Πριν από την εμφάνιση αυτών των εκλογικών εκπλήξεων το 2016 είχε προϋπάρξει μια αριστερή δυναμική στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, το 2015 η οποία είχε οδηγήσει στην διπλή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ [και του δημοψηφίσματος] στην Ελλάδα, στην νίκη της Αριστεράς στην Πορτογαλία, και στη σημαντική άνοδο της αριστεράς στην Ισπανία, άσχετα αν δεν κατάφερε τελικά να συνεργαστεί και να ανατρέψει τη δεξιά κυβέρνηση που διατηρείται ως κυβέρνηση μειοψηφίας με ανοχή των σοσιαλιστών. Ανάλογη άνοδο είχε και η αριστερά στην Ιρλανδία.

2.    Τόσο το Brexit, όσο και η εκλογή Τραμπ είχαν εν μέρει ακροδεξιές διστάσεις όσον αφορά στο μεταναστευτικό, αλλά ταυτόχρονα ως εκλογικές επιτυχίες βασίστηκαν κατά κύριο λόγο σε οικονομικά αίτια και αναφορές. Και στις 2 περιπτώσεις είχε προηγηθεί ένα είδος αριστερής εξέγερσης στα «αριστερά» [εργατικό κόμμα] ή «κεντροαριστερά» [δημοκρατικό κόμμα – ΗΠΑ] κόμματα με τους Κόρμπυν και Σάντερς.

Σε αυτό το πλαίσιο, η αφαίρεση της οικονομικής διάστασης των αντιδράσεων, παραγνωρίζει την ουσία των εκλογικών ανατροπών τόσο στην Βρετανία, όσο και στις ΗΠΑ.

Οι εκλογές στην Ολλανδία δεν είχαν ακριβώς το οικονομικό αίτιο – ο εκπρόσωπος της ακροδεξιάς έγινε γνωστός ως αντι-ισλαμιστης και άρα η όλη εικόνα του είχε να κάνει με την πολιτικής της ταυτότητας, παρά της οικονομίας. Στις εκλογές είχε μια συγκριτική άνοδο – αλλά πολύ μικρή για να φανεί ότι δημιουργούσε συνθήκες να ηγηθεί κυβέρνησης. Ευρύτερα το όλο σκηνικό χαρακτηρίστηκε από μαζική ψηφοφορία – άρα μια μεγάλη μερίδα απαθών ψηφοφόρων πήγε και ψήφισε και αυτό προφανώς δεν ευνόησε την ακροδεξιά και τον Βίλτερς. Η αντιρατσιστική πλειοψηφία ανέδειξε την ηγεμονία της. Όμως ο Βίλτερς, παρά την ήττα του πέτυχε και μια ενδιαφέρουσα, έστω και έμμεση «νίκη». Υποχρέωσε τα κόμματα της δεξιάς, έστω και αν φωνάζαν για τον ρατσισμό του Βίλτερς να τον αντιγράψουν σε αυστηρότητα απέναντι στους μετανάστες. Ο πραγματικός «σύμμαχος», όμως, του κυβερνώντος κόμματος και του πρωθυπουργού Ρούττε αποδείχτηκε ο Ερντογάν, ο οποίος στα πλαίσια της δικής του προεκλογικής για το τουρκικό δημοψήφισμα πρόσφερε ένα θέαμα αντιπαράθεσης, που ευνόησε τα κεντροδεξιά κόμματα απέναντι στον Βίλτερς – εμφανίστηκαν και σαν αντι-ακραία, αλλά και ενάντια στον ..κακό μουσουλμάνο. Η απαγόρευση συγκεντρώσεων για στήριξη του Ερντογάν ήταν σαφώς αυταρχική κίνηση – αλλά χρήσιμη προεκλογικά.

Το συγκυβερνών κεντροαριστερό εργατικό κόμμα, υπέστηκε την πραγματική ήττα των εκλογών – και η αποτυχία του δεν είχε να κάνει με τον ρατσισμό, αλλά αντίθετα με την ταύτιση με την κυβέρνηση της δεξιάς. Ένας μεγάλος όγκος ψηφοφόρων του μετακινήθηκε αριστερότερα στο πράσινο-αριστερό κόμμα του οποίου οι καταβολές είναι ακροαριστερές.

Μια άλλη αξιοσημείωτη διάσταση των ολλανδικών εκλογών ήταν η μείωση των κομματικών ποσοστών γενικά. Ο πρωθυπουργός Ρούττε εμφανίστηκε από τα ΜΜΕ σαν «νικητής» στα πλαίσια της ανακούφισης για την ήττα του Βίλτερς – αλλά το κόμμα του έχασε ποσοστά και πήρε μόλις 21%.

Το γερμανικό πλαίσιο

Τελικά φαίνεται ότι ο «άγιος Μάρτιν» [ο υποψήφιος των σοσιαλδημοκρατών για την πρωθυπουργία] έχει μια πραγματική δυναμική και όχι απλώς μια τάση. Από τον καιρό που εμφανίστηκε ως υποψήφιος, τα ποσοστά των σοσιαλδημοκρατών ανέβηκαν κατακόρυφα στα ιστορικά τους δεδομένα [λ.χ. 32%] και συναγωνίζονται με ίσες πιθανότητες την Μέρκελ.  Και σε μερικές δημοσκοπήσεις την ξεπερνούν[1]… Αυτές οι τάσεις δεν εκφράζουν μόνο την δυναμική του ατόμου, αλλά και την επιστροφή ψηφοφόρων από την αποχή μπροστά στη ρεαλιστική πιθανότητα, πια, μιας αριστερής κυβέρνησης. Και το νέο πλαίσιο αναφορών του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος υπάρχει και μια οικονομική διάσταση που αμφισβητεί τις μεταρρυθμίσεις Σρέντερ [του προηγούμενου σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού που πιστώνεται και με νεοφιλελεύθερες επιλογές]..

Όμως, ο Σουλτς φαίνεται να εκφράζει μια ευρύτερη πρόταση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας που τα τελευταία χρόνια εμφανιζόταν σαν δεκανίκι της χριστιανοδημοκρατικής δεξιάς. Με δεδομένη την πίεση από ακροδεξιές τάσεις, τα κόμματα της δεξιάς αναδιπλώνονται ρητορικά [όπως και στην Ολλανδία] και άρα η ευρωπαϊκή προοπτική φαίνεται, πια, εγκαταλειμμένη. Ιδιαίτερα με φόντο την αποχώρηση της Βρετανίας και την στάση του Τραμπ απέναντι στην Ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο, η συγκυρία ευνοεί όντως μια σοσιαλδημοκρατική επιστροφή – και γιατί οι σοσιαλδημοκράτες δεν έχουν ρατσιστική πίεση από τα αριστερά [όπως τα κεντροδεξιά κόμματα], έχουν μια πιο συνεπή ευρωπαϊκή πολιτική και στρατηγική, και η οικονομική πολιτική ενός έστω αριστερού κεϋνσιανισμού, ίσως να είναι και η μόνη ελπίδα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος σήμερα..

Σε αυτό το πλαίσιο και ο Σουλτς και ο Ολάντ φαίνονται να ανοίγουν ένα δρόμο ενίσχυσης της αυτονόμησης της Ευρώπης από τις ΗΠΑ… Και στην Γαλλία το πλαίσιο είναι λιγότερο προβληματικό για τους σοσιαλιστές από ότι φαινόταν έχει πριν λίγους μήνες… Εκεί που φαινόταν ότι το παιχνίδι θα ήταν ένας μονόλογος της ακροδεξιάς [με την Λεπέν] και της δεξιάς [με τον Φιγιόν] ξαφνικά ένας τέως υπουργός του Ολάντ [πιο κεντρώος] ο Μακρόν φαίνεται να περνά στο δεύτερο γύρο, ενώ 4 και 5 [μετά την Λεπέν και τον Φιγιόν] ακολουθεί ο αριστερίζων υποψήφιος του σοσιαλιστικού κόμματος [και των πράσινων] και μετά ο υποψήφιος του Μετώπου της αριστεράς/ακροαριστεράς..

---

[1] Αλλα όπως φανηκε και από τις εκλογες την Κυριακη στο κρατιδιο της Saarland η ρευστοτητα είναι εμφανης – τα αριστερα κομματα εχασαν εδαφος ενώ κερδισε το κομμα της Μερκελ και η ακροδεξια. Υπαρχουν και τοπικες δυναμικες αφου οι παγγερμανικες δημοσκοπησεις δειχνουν μια αντιθετη ταση.