Οικολογία και η φαινομενικότητα μιας ψευδαίσθησης

[1]

[Αναδημοσίευση ενός ιστορικού κειμένου που μάλλον δείχνει ότι το πλαίσιο τέθηκε από καιρό αλλά και ότι μερικά ζητήματα παραμένουν ανολοκλήρωτα]

[...] Από τότε που ο άνθρωπος σταμάτησε να λειτουργεί και να θεωρεί τον εαυτό του σαν αναπόσπαστο μέρος της φύσης, αυτοβαφτιζόμενος σαν ο κατακτητής και κυρίαρχος της, η ζωή πάνω στον πλανήτη οδηγείται σ' ένα χάος που έχει για μοναδικό της τέλος την οικολογική και βιολογική καταστροφή. Αυτό γίνεται φυσικά στο όνομα της "ανάπτυξης", της "προόδου" και της "ευημερίας". Με άλλα λόγια, στο όνομα της ανάπτυξης και της διαιώνισης της κυριαρχίας του παγκόσμιου καπιταλισμού.

[...] Μια κοινωνία οδηγημένη στον ακραίο μικροαστικό φιλοτομαρισμό και στο άκρατο καταναλωτικό μένος, ενθαρρύνει την απάθεια και την παραίτηση από κάθε μορφή κοινωνικού αγώνα (ακόμη κι απ' αυτό το λεγόμενο "εθνικοαπελευθερωτικό"). Η καπιταλιστική συσσώρευση που διέλυσε το παλιό εργατικό κίνημα και τις ιδεολογικές του συντεταγμένες, σπεύδει να εμπορευματοποιήσει κάθε κοινωνική σχέση, να γραφειοκρατικοποιήσει τη δημόσια ζωή και να κατακερματίσει την κάθε έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας, δημιουργώντας τη λατρεία της εξειδίκευσης. Αυτή η διαδικασία έχει μπει σ' ένα ιδιαίτερα έντονο ρυθμό μετά την έκρηξη των αντιφάσεων της ιδεολογίας το 1974, μέσα στην προσπάθεια του κυπριακού κράτους να επιβιώσει σαν τέτοιο. Έτσι, τα άτομα, έχοντας αποδεχθεί τη φαινομενικότητα των πραγμάτων, αντανακλούν στις συνειδήσεις τους όλες τις διαστρεβλωμένες εικόνες που το θέαμα παράγει, καθιστώντας τους παθητικούς θεατές της ζωής.

Γι' αυτό και δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε την οικολογία [...] από το υπόλοιπο κοινωνικό ζήτημα. ….Για μας το πρόβλημα δεν είναι το αν η περιοχή θα ανακηρυχτεί "Εθνικό Πάρκο" ή "ρεζερβουάρ", αλλά το ότι πρέπει να σταματήσει κάθε καταστροφική επέμβαση πάνω στη φύση - και ειδικά σε τέτοιους σημαντικούς βιότοπους - είτε αυτή προέρχεται από τους στρατοκράτες της Μεγάλης Βρετανίας που χρόνια τώρα κάνουν τις ασκήσεις τους στην περιοχή, είτε από τους διάφορους "γνήσιους Κύπριους πατριώτες".

Παρόλα αυτά, μερικοί από εμάς έχουμε σκεφτεί αυτά τα πράγματα, αλλά αισθανόμαστε αδύναμοι να τα αλλάξουμε. Άποψη μας είναι ότι μόνο περνώντας στην πράξη, ατομική ή συλλογική (σίγουρα όχι μέσα από κομματικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες) εξασφαλίζουμε το μέλλον αυτού του τόπου και σε τελευταία ανάλυση του πλανήτη ολόκληρου. Η εξουσία, η οποιαδήποτε εξουσία, δεν σκοπεύει να κάνει τίποτα και θα αφήσει τον τόπο σιγά-σιγά να καταστρέφεται στο όνομα της τουριστικής "ανάπτυξης", του "εθνικού" προβλήματος και του μεταπολεμικού οικονομικού "θαύματος". Γι' αυτό και δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε την οικολογία [...] από το υπόλοιπο κοινωνικό ζήτημα. Γι' αυτό και πιστεύουμε ότι το θέμα του Ακάμα έχει τοποθετηθεί σε λανθασμένη βάση. Για μας το πρόβλημα δεν είναι το αν η περιοχή θα ανακηρυχτεί "Εθνικό Πάρκο" ή "ρεζερβουάρ"[2], αλλά το ότι πρέπει να σταματήσει κάθε καταστροφική επέμβαση πάνω στη φύση - και ειδικά σε τέτοιους σημαντικούς βιότοπους - είτε αυτή προέρχεται από τους στρατοκράτες της Μεγάλης Βρετανίας που χρόνια τώρα κάνουν τις ασκήσεις τους στην περιοχή, είτε από τους διάφορους "γνήσιους Κύπριους πατριώτες".

Σ' ένα "ουτοπικό" επίπεδο βέβαια, αυτό που σε γενικές γραμμές θέλουμε είναι να ζήσουμε - και όχι απλά να επιβιώνουμε στα κάτεργα της μισθωτής εργασίας και της ανίας - σε αρμονία με τον εαυτό μας, τους άλλους και τη φύση, μέσα σε συνθήκες σεβασμού της ατομικής ιδιομορφίας, αλληλοκατανόησης και ανθρωπιάς, σε μια αποκεντρωμένη και αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία, όπου η ιδιοκτησία, το κράτος και οι στρατοί δεν θα έχουν θέση. Όπου καμιά μορφή εξουσίας, ιεραρχίας, κυριαρχίας και εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο δεν θα υπάρχει. Όπου η τεχνολογία θα λειτουργεί σαν μέσο απελευθέρωσης του ανθρώπου και όχι σαν μέσο υποταγής του. Όπου οι άνθρωποι θα αποφασίζουν μέσα από κοινοτικές, συνοικιακές, εργασιακές, πολιτιστικές κ.α. γενικές συνελεύσεις με άμεση δημοκρατία για την τύχη τους. Όσο φανταχτερά και παλαβά κι αν ακούγονται όλα αυτά, άλλο τόσο αποτελούν για μας τη μοναδική αλήθεια, χωρίς όμως να καταντούν μια στάσιμη, αμετάβλητη και δογματική ιδεολογία. Στην πραγματικότητα δεν αποτελούν καν ιδεολογία, μιας κι αυτή αποτελεί τη ψευδή συναίσθηση του ανθρώπου ("Σκότωσε την ιδεολογία αντί να τη φοράς καπέλο"). Είναι απλά οι επιθυμίες μας σήμερα και απ' αυτές παίρνουμε τις κατευθύνσεις μας για τη ζωή.

[...] Τώρα, για να επιστρέψουμε από το ταξίδι επιστημονικής φαντασίας στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά ότι η Κύπρος άρχισε να χάνει την τουριστική της "ατραξιόν" που είναι η φυσική της ομορφιά και ότι κανένας δεν ενθουσιάζεται.

[...] Δεν περιμένουμε καμιά επανάσταση να ξεπροβάλει σαν ο από μηχανής θεός, για να ζήσουμε στο αόριστο "αύριο". Η μόνη λύση για μας είναι να ξαναπάρουμε εδώ και τώρα τις τύχες μας στα χέρια μας και να μην την αφήνουμε σε άλλους, είτε αυτοί ονομάζονται κράτος, επιχειρήσεις, εκκλησία, είτε σχολεία, κόμματα, κτλ.

Μ' αυτά τα δεδομένα και έχοντας ξεπεράσει τη ψευδαίσθηση ότι το κράτος σαν τέτοιο μπορεί (και στην πραγματικότητα δεν θέλει) να δώσει μια οποιαδήποτε ουσιαστική λύση σ' αυτό το τόσο σημαντικό πρόβλημα της εποχής μας: της διατήρησης δηλαδή της ισορροπίας στη φύση, πιστεύουμε ότι η αναγκαιότητα της επανοικειοποίησης της υπευθυνότητας είναι περισσότερο από ποτέ ζωτική.

Το θέμα του Ακάμα δεν θα πρέπει λοιπόν να γίνει αυτοσκοπός (αν και παραμένει σήμερα το σημείο αιχμής του προβλήματος), αλλά να αποτελέσει την αρχή μιας συζήτησης και πρακτικής προς την κατεύθυνση της αντιεξουσιαστικής οικολογίας, με στόχο μια κοινωνία χωρίς δούλους και αφέντες.

Ας αναλάβει λοιπόν ο καθένας τις ευθύνες του.

 Να μην επιτρέψουμε να μετατραπεί ο Ακάμας σε νέα Λεμεσό ή Αγία Νάπα, αλλά ούτε και να παραμείνει σαν πεδίο βολής των στρατοκρατών της Μεγάλης Βρετανίας.

Αν δεν πραγματοποιήσουμε το αδύνατο θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το αδιανόητο.

Αντιεξουσιαστές Λεμεσού
γνήσιοι απόγονοι των εξοντωμένων αγριόχοιρων του Ακάμα[3]
_________________________________________________

---

[1] Το κείμενο δεν φέρει ημερομηνία δημοσίευσης, αλλά πρέπει να γράφτηκε και να κυκλοφόρησε από χέρι σε χέρι στο στέκι της "Χρυσαλλίδας", χωρίς όμως να έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό "Τραίνο στην Πόλη", μεταξύ 1987-89. Έχει συνολική έκταση 9.5 σελίδες και περιλαμβάνει εκτενή αποσπάσματα από διάφορα έργα των Max Horkheimer, Karl Marx,Peter Kropotkin, Murray Bookchin, Ivan Illich, κ.α.
Αναδημοσιεύω κάποια επιλεκτικά αποσπάσματα και όχι ολόκληρο το κείμενο, με αφορμή την πρόσφατη συζήτηση για το μέλλον του "Δασικού Πάρκου Ακάμα".

[2] Πρόκειται για ένα από τα λογοπαίγνια του κειμένου, όπου αντιπαραβάλλεται η έννοια του "nature reserve" με το "ρεζερβουάρ", ενώ για παράδειγμα σε κάποιο άλλο σημείο, γίνεται αναφορά στον "πάγκαλλο", προφανώς σε αντιπαραβολή με το "bungalow". 
Ουσιαστικά, το κείμενο στέκεται κριτικά απέναντι και στις δύο κυρίαρχες αφηγήσεις / οπτικές / προσεγγίσεις της εποχής: αφενός, ένα περιβαλλοντικό λόγο απολιτίκ χαρακτήρα που δεν λαμβάνει υπόψη τις τοπικές κοινότητες και την κοινωνική πραγματικότητα · αφετέρου, μια οικονομιστικού τύπου αναπτυξιακή άποψη που δεν λαμβάνει υπόψη την περιβαλλοντική προστασία και την οικολογική ισορροπία της περιοχής.

[3] Η ευφάνταστη υπογραφή παρουσιάζει εξίσου ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως και τα λογοπαίγνια που εμφανίζονται στο κείμενο. 
Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες από το τεχνοκεντρικό πεδίο της διαχείρισης και διατήρησης της άγριας ζωής (wildlife management and conservation) θέλουν τους αγριόχοιρους να εισάγονται στην Κύπρο μόλις το 1990, για λόγους αναπαραγωγής ως θηρεύσιμα είδη, και να αφανίζονται μέχρι το 2006, για μια σειρά από φυσικογενείς και ανθρωπογενείς λόγους.
Ωστόσο, βάσει παλαιότερων ιστορικών αναφορών και αρχαιολογικών ευρημάτων, φαίνεται ότι οι αγριόχοιροι συναντώνταν στην Κύπρο κατά την αρχαιότητα. Ο μύθος του Άδωνι και της Αφροδίτης είναι μάλιστα ενδεικτικός. Σύµφωνα µε τη µυθολογία, ο Άδωνις αγαπούσε ιδιαίτερα το κυνήγι και ο Ακάµας ήταν ο αγαπηµένος του κυνηγότοπος. Μάλιστα, στην περιοχή Σµυγιές στον Ακάµα, «έσµιγε» - εξού και η ονοµασία - µε τη θεά Αφροδίτη. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Άδωνις τραυµατίστηκε θανάσιµα από έναν αγριόχοιρο σε µια κυνηγετική του εξόρµηση κοντά στο αρχαίο Ιδάλιον στην Λευκωσία.