Ο Κ. Παπακώστας στο ιστορικό του πλαίσιο: ο τελευταίος μιας γραμμής που πάει πίσω στους Κ. Μάτση και Τ. Μάρκου πέθανε, σαν σε δημόσια εκτέλεση, αλλά αρνήθηκε να υποκύψει στους εκβιασμούς και να υπογράψει δηλώσεις υποταγής και μετανοίας για την συνεργασία του με την αριστερά

"Ο ίδιος επέλεξε να πεθάνει στο νοσοκομείο, διότι δεν έδωσε τις απαραίτητες εξηγήσεις", είπε η Πόπη Χριστοφόρου, προσθέτωντας ότι "κάναμε αγώνα για να φύγει χωρίς εκκρεμότητες, όμως έφυγε και τα άφησε όλα ανοικτά". [1]

Όπως σωστά παρατήρησε ο Θ. Αθανασίου του Σιγμαλάιβ, υπήρχε κάτι κωμικό ή κωμικοτραγικό στις αντιδράσεις για τον θάνατο του Κ. Παπακώστα. Ξαφνικά, τα κόμματα, πέρα από το ΑΚΕΛ που τον υπεράσπιζε από την αρχή και της κατασκευής των κατηγοριών και της καταδίκης, άρχισαν να τον υμνούν. Από τον ΔΗΣΥ μέχρι την απορριπτική αντιπολίτευση. Το προεδρικό προσπάθησε σε διάφορους τόνους να αποποιηθεί την ευθύνη για τη μη απονομή χάριτος. Έτσι, στο θάνατο ο Παπακώστας αποκαταστάθηκε. Αλλά η κωμικοτραγική αντίδραση αξίζει μιας ερμηνείας. Εκτός από τη συνειδητοποίηση ότι θυματοποίησαν τον Παπακώστα, όσοι συμμετείχαν συνειδητά ή παρασύρθηκαν από τα ΜΜΕ στην υστερία του Μαρί, υπήρχε και μια ξεκάθαρη ενοχή. Ενοχή, γιατί ενώ είχαν προειδοποιηθεί από γιατρούς και οικογένεια, τον άφησαν να πεθάνει. Και η ενοχή γινόταν ακόμα πιο τραγική, αλλά και αποκαλυπτική για την υποκρισία, αν την δει κανείς συγκριτικά με ότι έλεγαν όσοι τώρα οδήγησαν στο θάνατο του Παπακώστα – μεγάλο μέρος της υστερίας του Μαρί οικοδομήθηκε γύρω από την ανοησία του Πολυβίου, για το «όφειλαν να ξέρουν». Όμως, ο θάνατος του Παπακώστα δεν αφορούσε υποθετικά σενάρια, ή ακόμα και ρητές εντολές [όπως του Παπακώστα το 2011 για διερεύνηση του περιεχομένου των κιβωτίων, που αγνοήθηκαν από υφιστάμενους] αφορούσε ξεκάθαρες προειδοποιήσεις, δημόσια, για τον κίνδυνο για την υγεία του. Και όμως, για 6 μήνες οι αρμόδιοι, παρά και μια προσπάθεια να περάσει το θέμα από τα ΜΜΕ τον Μάρτιο, κάθονταν και περίμεναν. Συγκριτικά, ο Παπακώστας είχε οργανώσει τον Φεβρουάριο του 2011, μήνες πριν την έκρηξη στο Μαρί, μια σύσκεψη όπου αποφασίστηκε να γίνει επιτέλους έρευνα για το περιεχόμενο των κιβωτίων. Και δεν έγινε γιατί οι αρμόδιοι, υφιστάμενοι  κλπ, όπως και η διοίκηση της μονάδας, δεν φρόντισαν να πάρουν τουλάχιστον τα δείγματα στο κυπριακό χημείο. Ο Παπακώστας που έδωσε εντολές να ξεκινήσει μια διαδικασία αντιμετώπισης του θέματος βρέθηκε κατηγορούμενος γιατί κάποιοι, από την τοπική διοίκηση, αδιαφορούσαν και πάλι, και στο τέλος πήραν τραγικές αποφάσεις να καλέσουν πυροσβέστες και μερικούς στρατιώτες δίπλα στο χώρο της φωτιάς, αντί να διατάξουν εκκένωση, όπως προνοεί ο κανονισμός. Και είχαμε την έκρηξη. Το 2015, συγκριτικα, κανένας δεν τόλμησε να δώσει έστω μια διαταγή να γίνει κάτι μπροστά στον επερχόμενο θάνατο ενός ανθρώπου, λόγω συνθηκών κράτησης. Εμφανίστηκε η ομάδα των «συγγενών» με εκείνο το απίστευτο τουπέ της κας. Πόπης Χριστοφόρου «αφού είναι άρρωστος να μείνει στο νοσοκομείο εγκλωβισμένος». Και ας έλεγαν οι γιατροί. Η κα. Πόπη φαινόταν αποφασισμένη τότε – και ήξερε, είχε ακούσει για τον κίνδυνο.  Αν δεν αποδειχθεί ότι κάτι άλλο σταμάτησε τη συζήτηση για την παραχώρηση χάρης, τότε είναι μάλλον σαφές ότι το δημόσιο συμπεριφέρθηκε σαν αιχμάλωτο μιας ομάδας πολιτών που όσο συναισθηματικά [ακόμα και δίκαιο να είχαν στο συγκεκριμένο] και αν ένοιωθαν, οδήγησαν σε ένα θάνατο που είχε προαναγγελθεί. Η προσπάθεια μετά να αρνηθεί η κα. Χριστοφόρου ότι ήταν εναντίον στο να δοθεί χάρη, ήταν κωμικοτραγική. Ίσως και αποκαλυπτική. Άρα το κύμα συμπάθειας για τον Παπακώστα είχε να κάνει και με το βαθύ αίσθημα της αδικίας που έκφρασε η καταδίκη του, αλλά και ο θάνατος του – που έμοιαζε, πια, με μια δημόσια εκτέλεση που προαναγγέλθηκε.

Αλλά, ο Παπακώστας, δεν ήταν βολεψάκιας, όπως δεν ήταν και εμπαθής. Την δεκαετία του 1990, απέδειξε το μεγαλείο του – και της μαγκιάς του, αλλά και της ανθρώπινης αίσθησης του δικαίου, ακόμα και μπροστά στο θάνατο της κόρης του. Παραιτήθηκε από την αστυνομία διαμαρτυρόμενος για τη ρουσφετολογία της πρώτης κυβέρνησης της δεξιάς μετά το 1974. Και τότε, επίσης, όταν έμαθε ότι το άτομο που σκότωσε την κόρη του σε ατύχημα, ήταν άρρωστος, ζήτησε να του δοθεί χάρη για να ζήσει. Άντε τώρα να συγκρίνεις μια τέτοια εικόνα με μερικούς από τους συγγενείς του Μαρί.. Άλλος κόσμος, άλλα ήθη.

Ποιός ήταν ο Παπακώστας; Από την ΕΟΚΑ στη μακαριακή δημοκρατική αντίσταση

Ο Παπακώστας καταγόταν από τη δεξιά. Συμμετείχε στην ΕΟΚΑ και ακολούθως εντάχθηκε στο κυπριακό στρατό. Όμως, την περίοδο 1964 – 74 πέρα από τα δικοινοτικά, υπήρξε και μια διπλή διαμάχη για τους ελληνοκύπριους:

·         ένας αγώνας για υπεράσπιση της ανεξαρτησίας από τις απειλές για διπλή ένωση/προσάρτηση που ήταν το αρχικό σενάριο της Τουρκίας [για διχοτόμηση] από τη δεκαετία του 1950, και το οποίο οι αμερικανοί, με τον Άτσεσον και διάφορες ελληνικές κυβερνήσεις, βάφτισαν «ένωση» για να περιβάλουν με την αύρα του χθες, την κίνηση τους για παραχώρηση της βόρειας Κύπρου στην Τουρκία,

·  στο εσωτερικό της Κύπρου αναπτύχθηκε μια έντονη διαμάχη και αγώνας για τον εκδημοκρατισμό, ιδιαίτερα μετά την άνοδο της χούντας το 1967 και τις απόπειρες μέσω της ΕΟΚΑ β να επεκταθεί και στην Κύπρο.

Το κοινό σύμβολο αυτών των αντιστάσεων [υπέρ της ανεξαρτησίας και υπέρ της δημοκρατίας] ήταν η μορφή του Μακάριου. Σε μια εποχή, όπου ούτε καν η κυπριακή σημαία δεν είχε ακόμα νομιμοποιηθεί ντε φάκτο, η εικόνα/φώτο του Μακάριου ήταν η σημαία που εξέφρασε σημειολογικά την ανεξαρτησία [με την νομιμοποίηση του εφικτού της καθημερινότητας] και τη δημοκρατία [που σήμαινε εκλογές και όχι επιβολές από την Αθήνα μέσω της ιδεολογίας του έθνους]. Σε αυτό παρέπεμπε και η καταληκτική διατύπωση του Μακάριου στον Γκιζίκη στην επιστολή του 1974 – «είμαι εκλεγμενος ηγέτης και όχι νομάρχης…»

Ο Παπακώστας ήταν από τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ που τάχθηκαν ανεπιφύλακτα με τον Μακάριο – και ως σύμβολο ανεξαρτησίας, κυπριακής αξιοπρέπειας, αλλά και δημοκρατίας. Όσοι τον θυμούνται από τότε, μιλάνε για ένα «δίκαιο» και «δημοκρατικό» [από τους λίγους τότε] αξιωματικό. Και ανέλαβε σημαντικό ρόλο στο εφεδρικο – το ειδικο σώμα της αστυνομίας [που ήταν διάτρητη από την ΕΟΚΑ Β σε βαθμό να κάνουν «περίπατο συλλογής οπλισμού» σε αστυνομικούς σταθμούς οι ακροδεξιοί] για αντιμετώπιση της ΕΟΚΑ Β. Πολέμησε το ‘74. Αλλά δεν ήταν βολεψάκιας, όπως δεν ήταν και εμπαθής. Τη δεκαετία του 1990 απέδειξε το επίπεδο του ήθους του – και της μαγκιάς του, αλλά και της ανθρώπινης αίσθησης του δικαίου, ακόμα και μπροστά στο θάνατο της κόρης του. Παραιτήθηκε από την αστυνομία, διαμαρτυρόμενος για τη ρουσφετολογία της πρώτης κυβέρνησης της δεξιάς μετά το 1974. Και όταν έμαθε ότι το άτομο που σκότωσε την κόρη του σε ατύχημα, ήταν άρρωστος, ζήτησε να του δοθεί χάρη για να ζήσει. Άντε τώρα να συγκρίνεις μια τέτοια εικόνα με μερικούς από τους συγγενείς του Μαρί.. Άλλος κόσμος, άλλα ήθη.

Ακολούθως, ο Παπακώστας εκλέγηκε βουλευτής με την αριστερά, έγινε υπουργός, και μετά το Μαρί έγινε το «εξιλαστήριο θύμα» για να δικαιολογήσουν την υστερία και παραπλάνηση που κατασκεύασαν διάφοροι και διάφορα συμφέροντα: η πλειοψηφία των συμφερόντων στα ΜΜΕ, η αντιπολίτευση, τα συμφέροντα των τραπεζών, και ενδεχομένως και ξένα συμφέροντα, τα οποία είχαν αντιληφθεί τα συνεπαγόμενα της τότε διερευνητικής εξόρυξης που έβαλε την Κύπρο στο χάρτη του φυσικού αερίου. Και όταν ο περιορισμός οδήγησε σε χειροτέρευση της υγείας του, και ακόμα και δεξιοί παράγοντες, όπως ο κ. Θεμιστοκλέους του ΔΗΣΥ, ζήτησαν να δοθεί χάρη, είχαμε την σιωπή πολλών που έφτιαξαν το κλίμα της υστερίας και την [όπως και να την δεις, απαράδεκτη] στάση της ομάδας των συγγενών που εξέφρασε η Πόπη Χριστοφόρου με τη δήλωση της για «ξένα κόλλυβα»[2] κοκ. Και μετά το θάνατό του,  χωρίς αίσθηση της αντίφασης, είπε, ήθελε να δοθεί χάρη – ενδεχομένως για να συγκαλύψει την στάση της τον Μάρτιο.

«Το ακόλουθο είναι ένα σχόλιο που άφησε κάποιος σε ένα σημείωμα στο facebook  της Δέφτερης. Καταγράφει το μεγαλείο ενός ανθρώπου που ακόμα και την στιγμή της προδοσίας, ήξερε να βλέπει μακριά. Και να συγχωρεί. «…Μας μίλησες με λόγια που μόνο μεγαλόψυχοι ήρωες μπορούσαν να πούν κάτω από αυτές τις συνθήκες. Μάς πρόδωσαν είπες με μεγάλη πικρία αλλά κινδυνεύει η Πατρίδα και οφείλουμε να την υπερασπίσουμε κρατώντας βαθιά μέσα μας τον θυμό μας γιατί ΅δικοί μας΅ άνθρωποι πρόδωσαν αυτόν τον τόπο και αυτόν τον λαό.»

Ο Παπακώστας, όπως φαίνεται να λέει η κ. Χριστοφόρου,[3] βρέθηκε υπό ένα είδος εκβιασμού για να «κάνει δήλωση», να δώσει «εξηγήσεις» στη φρασεολογια της κ. Χριστοφόρου, για να πάρει χάρη. Φανταστείτε ένα άτομο ιδιώτη, που απαιτεί εξηγήσεις, για να δώσει η πολιτεία χάρη. Προφανώς, ήθελε να της/τους πει "φταίει ο Χριστόφιας", αφού αυτή η παραπομπή ακολουθεί στη δηλωση της - για να ξεκινήσει ισως ενας νέος γύρος των καναλιών για οσους τον νοσταλγησαν μετα το 2011. Αλλά ο Παπακώστας δεν γονάτισε – ήταν αρκετά μάγκας για να νοιώσει ίσως οίκτο για την κατάντια, αλλά η στάση του είχε και κάτι από το ήθος της ανυπότακτης αριστεράς με την οποία ταύτισε την βιωματική του μαγκιά, στο τέλος της ζωής του.[4] Ο ελληνικός φασισμός, που εισήχθηκε και στην Κύπρο από την εποχή του Μεταξά προσπαθούσε να «σπάσει» τους κομμουνιστές, αριστερούς με την υπογραφή «δήλωσης μετανοίας». Αυτό ήθελαν, τηρούμενων των αναλογιών, και οι «κάποιοι» που τον επισκέφθηκαν στο νοσοκομείο, αλλά και η νοοτροπία που φαίνεται να βγαίνει από τις δηλώσεις της κα. Πόπης και όσους την ενθάρρυναν σε τέτοιες αντιλήψεις. Τους έμειναν οι εκκρεμότητες...

Η ιστορική γραμμή που πάει πίσω στον Κ. Μάτση και τον Τ. Μάρκου: το ήθος της εξέγερσης της νεολαίας της δεξιάς τη δεκαετία του 1950, που απέρριψε τον φασισμό του Γρίβα και πλήρωσε με τη ζωή της – από προδοσίες και δειλίες της δεξιάς

Αν κοιτάξει κάποιος τα ιστορικά προηγούμενα, ο Παπακώστας μοιάζει με τους Κ. Μάτση και Τ. Μάρκου. Και οι δυο κατάγονταν από τη δεξιά, και εξέφραζαν, μπορεί να πει κάποιος, το ανιδιοτελές κομμάτι της ΕΟΚΑ, ως η εξέγερση της δεξιάς νεολαίας ενάντια στην φίλο-αποικιακή στάση της ηγεσίας της δεξιάς.  Αλλά σκοτώθηκαν είτε προδομένοι, είτε λόγω πράξεων ή συνεπειών πράξεων της ακροδεξιάς. Ο Μάτσης προδόθηκε σε μια εντελώς παράδοξη κατάσταση – ενώ ο Μακάριος είχε ανακοινώσει ότι αποδεχόταν την ανεξαρτησία τον Σεπτέμβριο του 1958, οι άγγλοι συνέχισαν να καταδιώκουν, λες και ήξεραν από πριν του πορεία του, σε ποιά χωριά υπήρχε κρησφύγετο κοκ. Η πιο πιθανή ερμηνεία είναι ότι κάποιοι στο εσωτερικό της ΕΟΚΑ τον πρόδιδαν για να ξεφορτωθούν ένα εν δυνάμει ηγέτη που θα απειλούσε τη δική τους διεκδίκηση σε υπουργεία κλπ. Έτσι, φαίνεται να πέθανε και ο Στεφανίδης. Όταν ρώτησαν τον αδελφό του, τον Γ. Μάτση, τη δεκαετία του 1990, αν ο Κυριάκος θα άνηκε στην ίδια παράταξη με αυτόν αν ζούσε, η απάντηση, με εκείνο το αμήχανο χαμόγελο του κ. Μάτση, ήταν «όχι.. δεν νομίζω».. Ο Κ. Μάτσης ήταν ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ, ο οποίος την περίοδο του ελληνικού εμφύλιου πήγε στο δικαστήριο, χωρίς να φοβηθεί, και υπερασπίστηκε αριστερό συμφοιτητή του. Στην Ελλάδα τότε, ένας μικρός από χωριό της Κύπρου. Από δεξιά οικογένεια. Αλλά το ήθος ανεξαρτήτως ιδεολογικής καταγωγής. Και στην Κύπρο, την περίοδο της ΕΟΚΑ, φαίνεται να ήταν γνωστός για την αντίθεση του στις επιθέσεις του Γρίβα εναντίον της αριστεράς. Και ο στίχος/ποίησή του που σφράγισε τη μνήμη του είναι το:

 «..δεν με νοιάζει αν τούτη την γη την ζουν έλληνες για τούρκοι.. φτάνει να είναι ελεύθεροι..»..

Απόγονος εκείνης της γραμμής μέχρι σήμερα ίσως να είναι ο Τ. Χατζημητρίου. Αλλά ανάμεσα στους "πολεμιστές" των ιθαγενών, στους οποίους άνηκε και ο Μάτσης και ο Παπακώτας, η άλλη μεγάλη μορφή είναι ο Τ. Μάρκου. Επίσης, ταυτισμένος με την δημοκρατία και την ανεξαρτησία, σκεφτόταν μέχρι και αντί-πραξικόπημα μετά την πρώτη εισβολή. Τον απέτρεψε ο Τάσσος. Αλλά ο Μάρκου πήγε και έκανε αυτό που κανένας γριβικός, ενωτικός, πραξικοπηματίας, εοκαβητατζής, ψευδοαγωνιστής κλπ δεν έκανε – αν και έστω και ένας τους όφειλε να αυτοκτονήσει έστω για την ό,ποια αξιοπρέπεια. Που δεν μπορεί πια να διεκδικηθεί. Ο Τ. Μάρκου έμεινε και πέθανε πολεμώντας τα Τουρκικά στρατεύματα – σαν μια συμβολική αυτοκτονία. Μια θυσία [αυτό ήταν θυσία και όχι ο θάνατος ανθρώπων σε ατύχημα λόγω λανθασμένων εκτιμήσεων της διοίκησης, όπως το 2011] για να θυμόμαστε πάντα ποιοί πολέμησαν και ποιοί φυγομάχησαν από τις τάσεις την ΕΟΚΑ, 14 χρόνια μετά το 1960. Άλλοι ήταν στο Τρόοδος και έκανα πάρτι από την 15 Ιουλίου. Κανένας πραξικοπηματίας δεν αυτοκτόνησε. Οι ακροδεξιοί, πραξικοπηματίες δεν είχαν αυτό το «κάτι» που έκανε τους Μάτση, Αυξεντίου, Μάρκου, Παπακώστα. Το ρίσκο μέχρι το τέλος – για την Ιστορία, αλλά και για την μαγκιά της υπόθεσης.

Το ακόλουθο είναι ένα σχόλιο που άφησε κάποιος σε ένα σημείωμα στο facebook  της Δέφτερης Ανάγνωση. Καταγράφει το μεγαλείο ενός ανθρώπου που ακόμα και την στιγμή της προδοσίας, ήξερε να βλέπει μακριά. Και να συγχωρεί. Το μεγαλείο που θα κυνηγά σαν απουσία τους ένοχους/ενοχές για τον θάνατο του.

«Marios Stavrou Καλό σου ταξίδι λοχαγέ μου. Τότε ήμουν φοιτητής επιστρατευμένος και εσύ ο λοχαγός μου εκεί στο 9ο τακτικό συγκρότημα. Μας μίλησες με λόγια που μόνο μεγαλόψυχοι ήρωες μπορούσαν να πούν κάτω από αυτές τις συνθήκες. Μάς πρόδωσαν είπες με μεγάλη πικρία αλλά κινδυνεύει η Πατρίδα και οφείλουμε να την υπερασπίσουμε κρατώντας βαθιά μέσα μας τον θυμό μας γιατί ΅δικοί μας΅ άνθρωποι πρόδωσαν αυτόν τον τόπο και αυτόν τον λαό. Από τότε σιωπήσαμε γιατί φαίνεται η Πατρίδα μας εξακολουθεί να κινδυνεύει από τους ίδιους ανθρώπους που προσπάθησαν να σε μειώσουν. Δέν τα κατάφεραν γιατί την αξιοπρέπεια δεν μπορούν να την φυλακίσουν. Καλή αντάμωση.»

Η Δήλωση μερικών «συγγενών» τον Μάρτιο του 2015 που πίεζε ενάντια στην απονομή χάρης – και ντε φάκτο είναι τεκμήριο όσων επέμεναν να μείνει ο Παπακωστας και να πεθάνει αργό θάνατο στο Νοσοκομείο. Και μετά από τέτοιες δηλώσεις οι υπεκφυγές για την ευθύνη δεν αποφευγονται..και αποκαλούσαν μάλιστα και «υποκριτική» την έκκληση για χαρη..Και μετά ούτε ένας, ούτε μια δεν ανέλαβαν ευθύνη για αυτό που υπέγραψαν – που ήταν η αιτία του θανατου..Μια διαδικασία που άλλοι θα αποκαλούσαν «φόνο’ εν γνώσει –και με την ευθυνη - όσων φώναζαν τότε..

---

[1] http://www.sigmalive.com/news/local/269056/mitera-didymon-eixa-zitisei-aponomi-xaris-ston-k-papakosta#.dpuf

[2] «με ξένα κόλλυβα κάνουμε όλοι μνημόσυνα», είχε δηλώσει η κ. Χριστόφορου τον Μάρτιο όταν έκανε εκστρατεία να μην δοθεί χάρη..

[3] "Ο ίδιος επέλεξε να πεθάνει στο νοσοκομείο, διότι δεν έδωσε τις απαραίτητες εξηγήσεις", είπε η Πόπη Χριστοφόρου σε δηλωση στο Σίγμα.

 Μια σχετική αναφορά σε εκβιασμό που έγινε και στο νοσοκομείο αναφέρθηκε και από τον Π. Χάμπα στο κείμενο του «Απροσκύνητος» [Χαραυγή, 25/9/2015]..

[4] Μια σχετική αναφορά σε εκβιασμό που έγινε και στο νοσοκομείο αναφέρθηκε και από τον Π. Χάμπα [ ο οποίος τον είχε επισκεφθεί και μιλήσει μαζί με τον Παπακώστα λίγο πριν πεθάνει] στο κείμενο του «Απροσκύνητος» [Χαραυγή, 25/9/2015]..  «Μια μέρα  λοιπόν τον επισκέπτονται στο νοσοκομείο «κάποιοι» που του προτείνουν όπως παραβρεθεί στο δικαστήριο και μαρτυρήσει ενάντια στον Δ. Χριστόφια…Δεν ψευδομαρτυρώ τους λέει με αυστηρό ύφος. Φυσικά και θα είχε ανταλλάγματα αν δεχόταν να κάνει αυτό που ήθελαν «αυτοί»