Ο πόλεμος της τιμής του πετρελαίου: Μια αμερικανική στρατηγική [;], ο κίνδυνος του μπούμερανγκ, και το δίκτυο παράνομου εμπορίου των ισλαμιστών

Μετά την σύνοδο της ΟΠΕΚ, η τιμή του πετρελαίου σημείωσε νέα θεαματική πτώση[1] όταν ο οργανισμός, ο οποίος ήταν κάποτε σχεδόν μονοπώλιο, ανακοίνωσε ότι δεν θα μειώσει την παραγωγή σαν τρόπου αντίδρασης στην πτώση. Ο βασικός παίκτης του ΟΠΕΚ, η Σαουδική Αραβία είχε ανακοινώσει προκαταβολικά ότι δεν κατέφευγε σε μια τέτοια κίνηση θεωρώντας ότι η τιμή θα ρυθμιστεί. Αρκετοί αναλυτές θεώρησαν ότι η απροθυμία της Σαουδικής Αραβίας έχει να κάνει με την αρνητική εμπειρία της δεκαετίας του 1980 όταν το πετρέλαιο έπεσε τελικά κάτω από 20 δολάρια. Το ζήτημα ωστόσο μπορεί να έχει να κάμει με τις αιτίες για την πτώση.

Τα αμερικανικά συμφέροντα και ο κίνδυνος του μπούμερανγκ

Σύμφωνα με τους περισσότερους παρατηρητές υπάρχουν δυο βασικοί λόγοι για την πτώση – ο ένας έχει να κάμει με την μείωση της ζήτησης λόγω επιβράδυνσης, και πάλι της παγκόσμιας ανάπτυξης, και των κινητήρων της, και ο άλλος έχει να κάμει με την αυξημένη προσφορά. Εδώ υπάρχουν δυο πηγές – η μια είναι η παραγωγή σχιστολιθικού αερίου ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, αλλά και η παράδοξη, όπως σχολίασε και ο Πούτιν αύξηση της προμήθειας από χώρες με εμφύλιους. Μετά την Συρία η άλλη χώρα με εμφύλιο και αυξημένη παραγωγή, είναι η Λιβύη. Αυτοί οι δυο παράγοντες μπορεί να θεωρηθούν ανεξάρτητοι, έχουν ωστόσο, κάτι κοινό – την πολιτική διάσταση. Η παραγωγή σχιστολιθικού αερίου στις ΗΠΑ, προκαλεί έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό από οικολογικές οργανώσεις οι οποίες θεωρούν ότι η μέθοδος παραγωγής είναι επικίνδυνη και καταστροφική, αλλά είναι ταυτόχρονα και μια, για την ώρα, επικερδής μέθοδος, για να μπορέσουν οι ΗΠΑ να μειώσουν την εισαγωγή ενέργειας αλλά και να αυξήσουν τον ρόλο τους στην παγκόσμια αγορά. Μια εκδοχή της αμερικανικής επέμβασης στην Ουκρανία, φέρει την Ουάσιγκτον να επιδιώκει όχι απλώς τη δημιουργία προβλημάτων ανάμεσα στην Γερμανία και την Ρωσία, αλλά και τη διεκδίκηση δικού της ποσοστού στην προμήθεια ενέργειας στην Ευρώπη. Αν, δηλαδή, η παροχή ενέργειας από την μέση ανατολή, αλλά και τη Ρωσία γίνει πολιτικά δύσκολη, τότε ίσως να ισοζυγιστούν τα αυξημένα κοστα μεταφοράς ενέργειας από τις ΗΠΑ. Σε αυτό το σενάριο οι ΗΠΑ ουσιαστικά μετά από την αποτυχία τους να προκαλέσουν κρίση με το ρούβλι, προσπαθούν τώρα να κτυπήσουν την ρωσική οικονομία μέσα από την μείωση των εισοδημάτων τους. και αυτό αφορά και άλλους αντίπαλους των ΗΠΑ όπως η Βενεζουέλα. Το πρόβλημα με αυτήν την πρακτική, όπως παρατήρησε και πάλι ο Πουτιν είναι ο κίνδυνος του μπούμερανγκ – η παραγωγή της σχιστολιθικής μορφής ενέργειας κυμαίνεται από 65 μέχρι 85 δολάρια. Με τα σημερινά δεδομένα είναι ακόμα οριακά επικερδής – και ήταν βέβαια πολύ επικερδής όταν το πετρελαιο ήταν στα 110 ή 120 δολάρια. Η μαζική προμήθεια ωστόσο έχει και την ανάποδη διάσταση. Καθώς πέφτει η τιμή, οι μικρές, τουλάχιστον -και αργότερα ενδεχομένως οι μεγαλύτερες- εταιρείες παραγωγής θα αρχίσουν να έχουν πρόβλημα. Ήδη το θέμα καταγράφεται στις ΗΠΑ. Αν λοιπόν η αυξημένη προσφορά είναι και μέρος της αντιπαράθεσης του νέου πολύ-πολικού σκηνικού στο παγκόσμιο σύστημα, μπορεί σύντομα οι ΗΠΑ να βρεθούν μπροστά στα δικά τους όρια, αν οι αντίπαλοι τους αποδειχθεί ότι έχουν αποθέματα για να αντέξουν αυτήν την έμμεση οικονομική επίθεση. Την πιο πιεστική ανάγκη, βέβαια, την έχουν την εμιράτα που βρίσκονται σε κατάσταση ντε φάκτο πόλεμου με πολλαπλές εστίες στη Μέση Ανατολή -και άρα εκτός από χρηματοδότηση φιλικών καθεστώτων πρέπει να συντηρούν και το κλίμα νομιμότητας των ίδιων των υπηκόων τους. Θεωρείται ότι εδώ υπάρχουν ακόμα αποθέματα κεφαλαίων ακόμα και με μια περιοδική πτώση. Από την πλευρά της Ρωσίας, η Μόσχα φαίνεται να κλείνει προς την ενίσχυση της εσωτερικής παραγωγής και αγοράς – κάτι που μοιάζει και σαν μεταφερομένη μορφή της κρίσης σε δυτικούς εξαγωγείς.

Ποιος στηρίζει το δίκτυο διάθεσης των ισλαμιστών;

Η άλλη αιτία της μείωσης της τιμής του πετρελαίου είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα με βάση τα γεωπολιτικά δεδομένα – η αύξηση της παραγωγής στην Λιβύη παρά το ότι η αποσύνθεση της χώρας αυξάνεται, δείχνει ότι οι ισλαμιστές της Συρίας έχουν ουσιαστικά δημιουργήσει ένα παράλληλο δίκτυο πώλησης στο οποίο εντάσσονται τώρα και οι ομοϊδεάτες τους της Λιβύης. Φημολογείται ότι οι ισλαμιστές πουλούν στην μαύρη αγορά το πετρέλαιο μέχρι και 30 δολάρια. Αυτές οι τιμές φυσικά ασκούν πίεση προς τα κάτω, αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι ποιοι μηχανικοί επιτρέπουν αυτήν την μαύρη αγορά. Διότι για να αυξάνεται η παραγωγή σημαίνει ότι αυτό το δίκτυο διευρύνεται. Και είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος ότι δεν έχει την στήριξη κάποιων θεσμών – όπως λ.χ. το Κατάρ το οποίο έχει στενές σχέσεις με τους ισλαμιστές της Λιβύης. Αυτό ωστόσο μάλλον σημαίνει ότι εκτός από τον εξοπλισμό των ισλαμιστών κάποια εμιράτα ίσως και να ενθαρρύνουν το παράνομο δίκτυο πωλήσεων σαν μηχανισμό πίεσης πάνω σε αντίπαλους τους. Το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία λ.χ. παρά την προσπάθεια επαναπροσέγγισης εξακολουθούν να υποστηρίζουν αντίπαλους στην βόρεια Αφρική – η μεν Σαουδική Αραβία τον Σίσι ενώ το Καταρ, όπως και η Τουρκία τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Αν το σκηνικό εξελιχθεί σε μπούμερανγκ όπως με την σχιστολιθική ενέργεια, θα φανεί. Πάντως το όπλο της ενέργειας φαίνεται πια αποκτά τις δικές του διαστάσεις στον άτυπο ψυχρό πόλεμο των μεγάλων δυνάμεων της μετά-ηγεμονικής εποχής – αλλά και στον αγώνα επικράτησης στην ημιπεριφέρεια.