Ακόμα μια φορά ..Τράπεζα Κύπρου και κρίση: η τράπεζα που βυθίζει την οικονομία στην κρίση – και πώς χάθηκαν τέσσερις ευκαιρίες μέχρι τώρα να διασωθεί τουλάχιστον κάτι

Η βδομάδα που πέρασε ήταν και πάλι αποκαλυπτική για τα προβλήματα της Τράπεζας Κύπρου που συμπαρασύρουν την οικονομία για σχεδόν 3 χρόνια. Από την μια τα οικονομικα δεδομένα ήταν σαφή: το δημόσιο χρέος, μετά τα χρήματα για διάσωση των τραπεζών εκτοξεύθηκε πάνω από το 100% του ΑΕΠ – αναμένεται να φτάσει τα 20,1 δις, ενώ το ΑΕΠ είναι στα 17 δις.  Μέχρι τις αρχές του 2012, πριν δηλαδή αρχίσει πρώτα η Λαϊκή να ζητά στήριξη, ήταν μόλις 71% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, τον περασμένο Αύγουστο υπήρξε αυξητική τάση και πάλι στην εκροή καταθέσεων – και γενικότερα μείωση στις καταθέσεις κατά 328 εκτ. Και σε όλα αυτά τα παλιά προβλήματα επιμένουν: από την μια μη εξυπηρετούμενα δάνεια απειλούν με κοινωνική κρίση, αν δεν καταφέρει η Βουλή να φτιάξει ένα πλαίσιο ελέγχου των εκποιήσεων, ενώ ξαφνικά πρόκυψε και νέο ζήτημα με τα 800 εκτ. που άντλησε η Τράπεζα Κύπρου από τις «αγορές» – τελικά μεταφέρθηκαν για εξόφληση του ΕΛΑ και όχι για διοχέτευση στην εσωτερική αγορά. Κάτι που δεν είναι παράδοξο για τις τράπεζες – εδώ το 2009 διοχέτευσαν στο εξωτερικό μεγάλο μέρος των 3 δις που πήραν με εγγυήσεις του κράτους, γιατί να σκεφθούν την τοπική κοινωνία τώρα; Όταν ένας οργανισμός γίνει μηχανισμός του διεθνούς κεφαλαίου, σαφώς θα λειτουργεί με εκείνα τα δεδομένα – και αυτά της ευρωζώνης και των υποχρεώσεων της ΕΚΤ - υπεράνω της τοπικής κοινωνίας. Το ότι το ΔΣ της τράπεζας δεν το ήξερε τελικά, είναι βέβαια ενδιαφέρον. Όπως είναι ενδιαφέρον ότι τελικά αυτό το ποσό ήταν και η ευκαιρία για είσοδο του νέου μεγαλομετόχου στην τράπεζα. Οπότε, τίθεται έμμεσα και το ερώτημα, αν τελικά η «είσοδος» για ένα ποσό που απλώς μεταβιβάστηκε στη Φραγκφούρτη ήταν τυχαία ή αν ήταν απλώς ένα ακόμα θέαμα για να αποκτήσει η τράπεζα ένα αμερικανό γύπα για τα πακέτα δανείων. Αλλά ενδεχομένως και για τις γεωπολιτικές διαμάχες Ανατολής και Δύσης, οι οποίες διεξάγονται και τραπεζιτικά, όπως φάνηκε και από την ατάκα του διευθύνων σύμβουλου του Πολίτη της Κυριακής για τους «κοπρίτες» που στηρίζουν τους ρώσους – και ενδεχομένως όχι τους αμερικανούς…

Η διαμάχη στο εσωτερικό της τράπεζας πήρε εκρηκτικές διαστάσεις και η αυξανόμενα ασταθής θέση της κ. Γιωρκάτζη ήταν εμφανής και στη Βουλή από ένα από τα άτομα που τη διόρισαν – τον Α. Νεοφύτου, ο οποίος της τα έψαλλε. Ο κ. Νεοφύτου αποστασιοποιείται εν μέρει – αλλά εκφράζει και ένα πραγματικό αδιέξοδο μιας πολιτικής στην οποία η συμμετοχή του ήταν άμεση. Διότι πρωτοστάτησε στην αποτροπή και την απώλεια της τελευταίας μεγάλης ευκαιρίας που είχε η τράπεζα να σταματήσει να λειτουργεί σαν βαρίδι για την κοινωνία – τον διαχωρισμό της σε καλή και κακή τράπεζα το 2013. Όπως αποκαλύφθηκε στην Σημερινή, αρχικά, η κ. Γιωρκάτζη δεν έκανε τίποτα παραπάνω από ότι κάνει συνήθως στο ρόλο που την έχουν βάλει – της έστειλαν επιστολή από την Τράπεζα και απλώς την μετέφερε. Το ΔΣ την έγραψε ελαφρώς και τα ΜΜΕ δεν ήξεραν ποιού τη θέση να πάρουν στην αντιπαράθεση στο εσωτερικό της τράπεζας, η οποία πληρώνει βεβαίως τα ΜΜΕ, αλλά τώρα είναι και ένας μηχανισμός που είναι και διχασμένος και δύσκολα φαίνεται να μπορεί να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του. Τους μεγαλοοφειλέτες τους προστατεύουν αυτοί που διόρισαν την κ. Γιωρκάτζη, ενώ οι μικρομεσαίοι φαίνεται να απειλούν με θύελλα, και σταδιακά η βουλή κινείται για να τους καλύψει.  Το ευρύτερο κλίμα αστάθειας και μη-εμπιστοσύνης είναι πια διαχυτο και σε ψηφοφόρους της νυν κυβέρνησης: http://www.24h.com.cy/component/k2/item/67150-trapeza-kyprou-katrakyla-xwris-stamatimo.html

Το ιστορικό της κρίσης – ή πώς οι δυο μεγάλες τράπεζες, και η διαπλοκή με το βαθυ καταστημενο, οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στην κρίση

Η αντίληψη ότι κάθε σύμπτωμα είναι απλώς επανεμφάνιση της κρίσης είναι λανθασμένη. Η κρίση έχει σαφείς αιτίες – αυτά που εμφανίζονται σήμερα είναι οι συνέπειες, που είναι ανεξέλεγκτες πια – αλλά συχνά περιπλέκονται και από την απέλπιδα προσπάθεια συγκάλυψης, η οποία συνεχίζεται σε διάφορους τόνους.

Το ουσιώδες πρόβλημα ήταν ότι ο κυπριακός τραπεζιτικός τομέας υπερδιογκώθηκε σε ένα πλαίσιο, όπου δεν υπήρχε ούτε παράδοση εποπτικού ελέγχου, αλλά ακόμα χειρότερα λόγω και ενός καθεστώτος διαπλοκής και συγκάλυψης που μπορεί να αναχθεί και στο άτυπο κυπριακό «βαθύ κράτος».

Σε αυτό το πλαίσιο, η εστίαση στον κ. Αριστοδήμου, έστω και για ένα περιφερειακό θέμα, εκφράζει σε μεγάλο βαθμό ακριβώς αυτές τις σχέσεις διαπλοκής και ιστορικής συνέχειας που οδήγησαν τους οργανισμούς που ανέλαβαν να διαχειριστούν δις ευρώ [με κρατική εγγύηση σαν τράπεζες] να οδηγήσουν την χώρα στην κρίση και τον ίδιο τον τραπεζιτικό τομέα σε παρατεταμένη αστάθεια. Αυτό που ακολούθησε, σε αυτό το πλαίσιο, ήταν η σύγκλιση δύο οικονομικών δεδομένων που αφορούσαν τις δυο μεγάλες εμπορικές τράπεζες και μια πολιτική συγκάλυψης που διεύρυνε το πρόβλημα συντηρώντας το.

Τα δυο δεδομένα ήταν η φούσκα των ακινήτων, που ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την «μεγάλη κλοπή» του χρηματιστηρίου το 1999  - η οποία εξέφρασε την πρώτη μαζική μεταβίβαση κεφαλαίων από τους μικρομεσαίους στα ανώτερα στρώματα και την καλλιέργεια μιας αρπακτικής λογικής από μερίδα των τελευταίων. Φαίνεται ότι μερικοί περίμεναν λύση του κυπριακού τότε για να εξαργυρώσουν τις επενδύσεις. Παρόλα αυτά, το «όχι» του 2004 διευκόλυνε κάποιους άλλους στην νότια Κύπρο που συνέχισαν τη φούσκα ακίνητων. Μια φούσκα, την οποία επόπτευε non stop ο νυν ακριβοπληρωμένος σύμβουλος του ΔΣ της Κεντρικής, ο κ.  Συρίχας, υπό τη διοίκηση τόσο του κυρίου Χριστοδούλου, όσο και του κ. Ορφανίδη. Αν ο κ. Χριστοδούλου προσπαθούσε να τα έχει καλά με την πολιτική εξουσία [για αυτό και η μετάλλαξη από τον Κληρίδη στον Τάσσο] ο Ορφανίδης ήταν ίσως η πιο θλιβερή [κωμική και τραγική ταυτόχρονα] έκφραση του φούσκας του χρηματιστικού τομέα – ανέλαβε να εποπτεύσει με την ψηλομύτικη νοοτροπία του ιθαγενή, που επειδή δούλεψε στην Fed είχε την εντύπωση ότι ήξερε ή ότι οι άλλοι θα έπρεπε να τον σέβονται επειδη απλά έρχεται «από την Αμερική». Ο ιθαγενής που πίστεψε τα αφεντικά του και την αυταπάτη του. Η μνημειώδης αδυναμία του να κατανοήσει [λ.χ. πρώτα και κύρια ότι ενόσω ήταν στην Αμερική συνέβαινε κάτι πολύ λάθος στην Κεντρική Τράπεζα που οδήγησε στην κρίση του 2007 – κάτι για το οποίο μέχρι και ο Γκρήνσπαν απολογήθηκε] τον οδήγησαν να αφήσει τη φούσκα που κτίστηκε με ξένα λεφτά και με ημιμάθεια νεόπλουτων, να διογκωθεί. Και η διόγκωση της σήμαινε ότι, όχι μόνο δεν έγινε προσπάθεια να ελεγχθεί η φούσκα των ακινήτων, αλλά αντίθετα οι τραπεζίτες ενθαρρύνθηκαν να συνεχίσουν τις φαντασιώσεις μεγαλομανίας και αρπακτης – από ζημιογόνες [αλλά με μίζες] επενδύσεις στη ανατολική Ευρώπη, μέχρι το σκάνδαλο της αγοράς ελληνικών ομολόγων από την δευτερογενή αγορά το 2009-10, μέχρι την παράδοση της Λαϊκής στο Βγενόπουλο. Η φούσκα των ακινήτων συνάντησε την φούσκα των ομολόγων του ελληνικού δημόσιου που οδήγησε την Κύπρο σε τροχιά εισαγωγής της κρίσης από την Ελλάδα.

Οι 3 συν 1 χαμένες ευκαιρίες

Από εκεί και πέρα 3 σημεία [με τις ανάλογες] αποφάσεις καθόρισαν την κρίση – με την έννοια ότι σε εκείνα τα χρονικά σημεία υπήρχε μια κάποια ελπίδα να αποτραπεί η διάχυση της κρίσης – ενώ ακόμα και μετά την έκρηξη υπήρχε ένα ακόμα σημείο πιθανού ελέγχου του μεγέθους της. Η πρώτη μεγάλη ευκαιρία, πριν να ξεσπάσει σε όλο της το μέγεθος η ελληνική κρίση, ήταν η έγκριση της μετατροπής της Εγνατίας σε παράρτημα τον Μάρτιο του 2011. Αν ήταν ένας άλλος Κεντρικός Τραπεζίτης τότε, κάποιος που είχε έστω και υποτυπώδη επαφή με τις δυναμικές της πραγματικότητας, θα μπορούσε να αντιληφθεί ότι άρχιζε  ένας μεγάλος κύκλος κρίσης. Ο Ορφανίδης όμως ήταν αλλού. Έτσι, χάθηκε η Λαϊκή. Από το τέλος του 2011 ανέλαβε ο κ. Σαρρής να συγκαλύψει το σκάνδαλο και δεν είναι τυχαίο ότι επί δικής του διοίκησης έφτασε εκεί που έφτασε ο ΕΛΑ και επί δικής του υπουργείας έγινε το τελικό κραχ με το κούρεμα τον Μάρτιο του 2013.

Η δεύτερη ευκαιρία να σωθεί τουλάχιστον η Τράπεζα Κύπρου ήταν το Σεπτέμβριο του 2011. Όταν η τότε κυβέρνηση εξασφάλισε το ρωσικό δάνειο, ο ρώσος μεγαλομέτοχος Ριμπολόβλεφ εισηγήθηκε κάτι ανάλογο και στην Τράπεζα Κύπρου, βλέποντας την καταιγίδα που ερχόταν. Οι τοπικοί προύχοντες, όμως, ανάμεσα τους και ο Π. Πολυβίου, που έβγαζε αφρούς εκείνον ακριβώς τον μήνα [ακόμα και σε ένα φαινομενικά άσχετο κείμενο όπως το «πόρισμα», υποτίθεται, για το Μαρί] ενάντια στην μη-εξάρτηση από τη Δύση, απέρριψαν κάθε ιδέα. Ο Πολυς και η κυπριακή αστική τάξη που έκφρασε το ΔΣ της τράπεζας τότε, ήθελε δυτική επιτήρηση. Ακόμα και σήμερα είναι αμφίβολο αν έχουν καταλάβει πως άνοιξαν μόνοι τους τον λάκκο τους. Νόμιζαν ότι θα τους βοηθούσαν οι δυτικοί να έχουν "πλυντήρια" και χώρους διακίνησης κεφαλαίων από την ανατολή. Έτσι, οδηγήθηκε και η Τράπεζα Κύπρου στην οριστική κρίση.

Αλλά ακόμα και τον Ιούνιο του 2012, όταν τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο και η κυβέρνηση αναζητούσε ένα ακόμα θεσμικό δάνειο για την ανακεφαλαιοποίηση, αν η Τράπεζα Κύπρου, έκανε ένα στοιχειώδη προγραμματισμό, και δεν ερχόταν την τελευταία στιγμή [στις 25 Ιουνίου] να ζητήσει μισό δις, μάλλον θα γλίτωνε η οικονομία από την τρόικα σε εκείνο το στάδιο. Είχε αρχίσει, ήδη, η πίεση για χαλάρωση της αυστηρής λιτότητας και άρχισε μια ροή ρευστού από την ΕΚ. Τα προβλήματα, βέβαια, δεν θα εξαφανίζονταν. Αλλά θα έπαιρνε η οικονομία κάποιες ανάσες από την άμεση εξωτερική πίεση. Αλλά κάποιοι τότε ήθελαν την τρόικα – και πίεζαν μάλιστα με πρωτοσέλιδα. Και σε αυτό το πλαίσιο, η προσφυγή της τράπεζας την τελευταία βδομάδα του Ιούνη, είναι ένα ανοικτό ζήτημα αν ήταν απλώς «κακός υπολογισμός» ή σκόπιμη κίνηση για ενταξη στο μνημόνιο. Διότι, τότε, κάποιοι νόμιζαν ότι το μνημόνιο θα ήταν μόνο λιτότητα για τους μικρομεσαίους και τα εργατικά στρώματα. Και αυτό φάνηκε και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων το φθινόπωρο του 2012. Μέχρι που ήρθε ο Μάρτιος του 2013. Τα υπόλοιπα ήταν προδιαγεγραμμένη πορεία.

Ακόμα και τότε, όμως, θα μπορουσε να υπάρξει μια πιο ισορροπημένη πορεία, αν γινόταν ο διαχωρισμός της Τράπεζας Κύπρου σε καλή και κακή τράπεζα. Αλλά δεν έγινε διότι η νέα κυβέρνηση και για να έχει την εύνοια του κεφαλαίου που έλεγχε τα ΜΜΕ, «αγωνίστηκε» για να στηρίξει τους μεγάλο-οφειλέτες. Και έτσι, ουσιαστικά, έχουμε πια ταξικούς πόλεμους στις διαμάχες για το ποιά δάνεια θα πρέπει να πληρωθούν πρώτα – όπως έχουμε και ταξικό πόλεμο στο εμπόριο με τους μεγάλους έμπορους να προσπαθούν [μέσα από τα διατάγματα για την λειτουργία των καταστημάτων τα σαββατοκύριακα] να κλείσουν τους μικρούς.

Τα σκάνδαλα και τα θύματα

Τα σκάνδαλα των τραπεζών αφορούν μια σειρά από διαστάσεις – επενδύσεις, μίζες δάνεια στον εσωτερικό τους κύκλο κοκ αλλά αφορούν και το γεγονός ότι προσπάθησαν να φορτώσουν τη ζημιά στην κοινωνία. Και εδώ τίθεται και το ζήτημα της διαπλοκής που συγκαλύπτεται ακόμα – διότι σε αυτόν τον τομέα, μερικοί από τους πιο ενεργητικά εμπλεκόμενους είναι και τα ΜΜΕ. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μικρότερες τράπεζες, ο συνεργατισμός και η Ελληνική είναι σε ένα βαθμό θύματα της κρίσης, παρά αιτίες – και η συχνή προσπάθεια εστίασης λ.χ. στο Συνεργατισμό έχει και τα στοιχείο της Μετατόπισης. Τα σημερινά δικά τους μη-εξυπηρετούμενα δάνεια είναι προϊόν της κρίσης που προκάλεσαν οι δυο μεγάλες τράπεζες με τις επενδύσεις και τις φούσκες τους – και την αδυναμία/ανικανότητα των διαχειριστών τους να χειριστούν την κατάσταση. Είναι με κάποιο τρόπο και οι δυο [Ελληνική και Συνεργατισμός] σε ανάλογη κατάσταση με τους μικρομεσαίους δανειολήπτες. Εμπλάκηκαν σε ένα πλαίσιο [υπερδιόγκωση του τραπεζιτικού τομέα και πλαίσιο διαχείρισης του] στο οποίο δεν ήταν πρωταγωνιστές, και τελικά θα πρέπει να πληρώσουν τα σπασμένα της κρίσης άλλων. Έτσι, η μεν Ελληνική πουλήθηκε, ουσιαστικά, σε μια συμμαχία ανατολικών και δυτικών, ενώ ο Συνεργατισμος έχει ουσιαστικά κρατικοποιηθεί

Και πληρώνει το Δημόσιο που κατηγορούσαν οι οπαδοί των τραπεζών

Ήδη η Κύπρου [που είναι μαζί και η Λαϊκή] έχει πάρει γύρω στα 2.5 δις το 2012, όταν έριξαν την οικονομία στην κρίση. Ταυτόχρονα και πριν, είχαν πάρει αρκετά με κρατικές εγγυήσεις – όπως τα 3 δις που εκβίασαν με τους πολιτικούς τους συμμάχους και τα ΜΜΕ, το 2009. Και πέρα από το κούρεμα, πήραν επίσης και 1 δις φέτος [σε έκτακτη ρευστότητα από το κράτος που τα δανείστηκε από τις αγορές ως πρόωρη εξόφληση. Αλλά δεν φαίνεται να τα καταφέρνει.  Και η δυσφορία φαίνεται και τοπικά και διεθνώς, όπως το κατέγραψαν και οι Μούντυς.