Το Κυπριακό στον άξονα Ουκρανία - Τουρκία-Παλαιστίνη -τρεις ειδήσεις που δείχνουν το background και το πλαίσιο

Αυτή τη βδομάδα υπήρξαν τρεις φαινομενικά άσχετες ειδήσεις: ο ρώσος πρέσβης στην Κύπρο έκανε μια δυναμική παρέμβαση, ασκώντας κριτική στην ταύτιση της κυβέρνησης με τους δυτικούς -και άφησε αιχμές και για την οικονομική και πολιτική στήριξη της Μόσχας- ο Ερτογάν στην Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο μιας διευρυνόμενης σύγκρουσης -με φανατικούς οπαδούς, αλλά και ένα μέτωπο αντιπάλων που γίνεται όλο και πιο εχθρικό- ενώ διέρρευσαν πληροφορίες ότι θα επισκεφθεί την Κύπρο ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ -ο υπουργός που μέχρι τώρα αναζητούσε χωρίς ελπίδα κάποια «επιτυχία» στις συνομιλίες για το παλαιστινιακό.

Το εύθραυστο και ευμετάβλητο πια γεωπολιτικό σύνορο Ανατολής – Δύσης στην Ευρωασία

Η εστίαση όσων προετοιμάζουν την επικοινωνιακή πολιτική για την αποδοχή της λύσης -διότι είναι σαφές ότι  μπαίνει σε εφαρμογή και μια τέτοια διαδικασία- επικεντρώνεται τώρα στα εσωτερικά θέματα. Και κατά συνέπεια θα δοθεί έμφαση στα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Αυτή η πολιτική, παρά την αναγκαιότητα της, παραβλέπει ότι το κυπριακό είναι κατά βάση αποτέλεσμα εξωτερικών παραμέτρων και το κυπριακό είναι θέμα που αφορά το ευρύτερο σύνορο, που συνθέτει ο χώρος που ξεκινά από την Παλαιστίνη -ένα νευραλγικό κέντρο της ανατολικής-δυτικής διασταύρωσης- το οποίο προχωρά στα Βαλκάνια -συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας- και φτάνει, σήμερα, βόρεια στην Ουκρανία. Η έκρηξη στην Ουκρανία δεν είναι κατ’ ανάγκη διαφορετική από ότι συμβαίνει στην Παλαιστίνη ιστορικά και πρόσφατα στη Συρία, και όπως φάνηκε, και με τις δικαιολογημένες ρωσικές αναφορές, και με την υπόθεση του Κοσόβου στα Βαλκάνια. Αυτό που συμβαίνει, και οξύνεται σε περιόδους κρίσης, είναι ότι αυτό το σύνορο ήταν ανέκαθεν διαφιλονικούμενο στην Ανατολική Μεσόγειο και η διαμάχη διευρύνθηκε, αρχικά, στα Βαλκάνια την δεκαετία του 1990 και τώρα έφτασε και στο Κίεβο. Είτε σαν νέο ψυχρό πόλεμο το δει κάποιος, είτε σαν «ηγεμονικό πόλεμο» το θέμα είναι ότι γύρω από αυτό το μεγάλο γεωπολιτικό σύνορο, οι εξελίξεις πια σε όλο του το μήκος επηρεάζουν τα δεδομένα συνολικά. Διότι είναι πια ανοικτό μέτωπο.

Η Ρωσία μιλά από την Κύπρο για την Ουκρανία γιατί τα συμφέροντα της είναι και εδώ.

Τα δεδομένα ήταν εκεί αυτήν τη βδομάδα. Από τη μια, ο ρώσος πρέσβης έκανε μια σαφή επίπληξη την κυπριακή κυβέρνηση ότι ταυτίζεται με τους δυτικούς στο θέμα της Ουκρανίας. Και το ότι το έκανε μέσω του Μέγα της εκκλησίας, είναι ενδιαφέρον. Και όλα τα κόμματα, πλην  ΔΗΣΥ, συμφώνησαν μαζί του. Και η σπόντα που άφησε για τις ρωσικές εταιρείες, που εμπλέκονται στο τομέα της ενέργειας αφορούσε και το συγκεκριμένο θέμα -του φυσικού αερίου- αλλά και τη γεωπολιτική ταύτιση της Κύπρου. Και η κρίση στο βόρεια σημείο του συνόρου εμπλέκει και την κυπριακή οικονομία, αλλά και το κυπριακό, διότι η ουκρανική κρίση απειλεί και την κυπριακή οικονομία -λόγω των ρωσικών κεφαλαίων και του τουρισμού- αλλά και την στήριξη των ελληνοκυπρίων και της Κυπριακής Δημοκρατίας στον ΟΗΕ.

Σε αυτό το πλαίσιο, το παιχνίδι που παίζεται στην Τουρκία είναι ανάλογο. Είναι σαφές ότι ο κ. Ερτογάν αποκάλυψε ένα  αυταρχικό εαυτό. Αλλά, όπως έδειξε και η μαζική εκδήλωση στην Κωνσταντινούπολη -οι αναφορές μιλούσαν για «εκατοντάδες χιλιάδες»- ακόμα και αν χάσει τις εκλογές έχει ένα φανατικό ακροατήριο. Όπως όταν κατηγορήθηκε ο Α. Παπανδρέου στην Ελλάδα. Τελικά, επανήλθε και έκλεισε την ζωή του με ποσοστά άνω των 40%. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι πώς θα διαμορφωθει εσωτερικά η πολυαρχία στην Τουρκία, αλλά και πως θα κινηθεί διεθνώς αυτή η περιφερειακή πια δύναμη. Και αυτό είναι μια παράμετρος που δεν μπορεί να αγνοηθεί, αν δει κάποιος τα δεδομένα στο ευρύτερο σύνορο. Διότι μπορεί να είναι αυταρχικός ο Ερτογάν, αλλά ταυτόχρονα κινητοποιεί και συνδέει δυο ρεύματα στην τουρκικη κοινή γνώμη – τον ισλαμισμό και τον τουρκισμο. Και αυτά τα δυο ρεύματα έχουν μια τάση αυτονόμησης από τη Δυση. Άλλωστε μερικές από τις κατηγορίες εναντίον του είναι σαφώς «δυτικές ανησυχίες» - έσπαζε το εμπάργκο εναντίον του Ιράν και πρόσφατα κινήθηκε προς την αγορά κινεζικού στρατιωτικού εξοπλισμού. Αλλά και οι αντίπαλοι του Ερτογάν (είτε είναι οι σοσιαλδημοκράτες κεμαλιστές, είτε οι εθνικιστές – ακόμα και οι κούρδοι) κουβαλούν, επίσης, μια κληρονομιά «αυτονομίας» από τη Δύση. Σε αυτό το πλαίσιο, αν δει κάποιος την Τουρκία σαν μια περιφερειακή δύναμη, με εσωτερικές δημοκρατικές διαδικασίες -που θα επιτρέπουν να εκφράζεται κάπως η κοινή γνώμη- θα διεκδικεί στο μέλλον ένα ευρύτερο χώρο επιρροής – με ό,ποιο πρωθυπουργό και ό,ποια κυβέρνηση. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως έδειξε η κρίση βορειότερα, αν μια χώρα δεν έχει ισχυρή εξωτερική βοήθεια τότε παγιδεύεται – είτε είναι πραξικοπηματίας στο Κίεβο, είτε διαδηλωτής υπέρ της απόσχισης στην Κριμαία.

Οι αμερικανοί περίμεναν και περιμένουν κάτι στο παλαιστινιακό.. αλλά..

Μπορεί το κυπριακό να είναι ένα άλλο πρότυπο – αλλά ακριβώς γιατί είναι συνοριακό σημείο πολλαπλών παικτών

Το σημείο που ενδιαφέρει περισσότερο ως προοπτική την Κύπρο, είναι βέβαια το παλαιστινιακό, παρά το ότι εκεί επιλέγηκε το σενάριο των δυο κρατών. Η Κύπρος είναι η μόνη χώρα, στην οποία υπάρχουν οι εσωτερικές, εν δυνάμει, συνθήκες για ενοποίηση σε ένα καθεστώς συνύπαρξης και αυτονομίας. Άρα, όπως λέγεται από την δεκαετία του 1990, μπορεί να είναι και εν δυνάμει πρότυπο. Το ζήτημα είναι ποιές είναι οι διεθνείς συνθήκες που πρέπει να διαμορφωθούν για να μπορέσει να λειτουργήσει η εσωτερική ισορροπία. Αναπόφευκτα, για τους ελληνοκύπριους τουλάχιστον, χρειάζεται η παρουσία της Ρωσίας ως την άλλης μεγάλης δύναμης, στην οποία μπορεί να καταφύγουν οι  ελληνοκύπριοι σε περίπτωση «πραξικοπήματος στο Κίεβο» -μιας παράνομης πολιτικής κίνησης στο διεθνές πλαίσιο- στην περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι από μόνη της ικανή – και ήταν σαφές στην ουκρανική κρίση, όταν οι υπουργοί εξωτερικών της υπέγραφαν συμφωνία με τον Γιαννούκοβιτς και τους ρώσους στις 21 Φεβρουαρίου και την επομένη οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες με τους ακροδεξιούς σαν τάγματα εφόδου, ανέτρεψαν την συμφωνία με το πραξικόπημα των ενόπλων.

Η επίσκεψη του Κέρρυ έρχεται σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ νιώθουν την όλη περιοχή να είναι σε μια ρευστότητα και οι ίδιοι να μην έχουν ένα σταθερό σύμμαχο. Τα εμιράτα του Κόλπου αυτονομούνται, το Ισραήλ έχει μια κυβέρνηση που αφήνει αιχμές κατά των ΗΠΑ, η Τουρκία βρίσκεται σε αναταραχή, και σε διαμάχη με το Ισραήλ και ο μέχρι πρόσφατα φιλοδυτικός, υποτίθεται, ηγέτης της, αναπτύσσει ένα έντονα αντί-δυτικό λόγο. Η Κύπρος είναι μια κάποια ελπίδα.