Πυρήνας και Περιφέρεια στην Ευρώπη: γερμανικές εκλογές και αντιφασιστικές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα

Γερμανικές εκλογές: μια σαφής νίκη της Μέρκελ μεν, αλλά…

Τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών «εορτάστηκαν» μπορεί να πει κάποιος από τα γερμανικά ΜΜΕ ως θρίαμβος της Μερκελ. Συγκριτικά με άλλα κόμματα ήταν σαφώς θρίαμβος, σε ένα ιστορικό πλαίσιο ωστόσο τα αποτελέσματα ήταν μεν πολύ καλό αποτέλεσμα για τη Μέρκελ, αλλά, «παραδόξως» έχασε την πλειοψηφία. Το ποσοστό των χριστιανοδημοκρατών, γύρω στο 41.5% ήταν το μεγαλύτερο από το 1994, αλλά και από τα χαμηλότερα ιστορικά – ουσιαστικά μετά το 1998 οι χριστιανοδημοκράτες έπεσαν για πρώτη φορά από τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές, κάτω από το 40%. Ιδιαίτερα η Μερκελ είχε μια μέτρια επίδοση μέχρι τώρα – το 2005 πήρε 35.2%, ενώ το 2009 έπεσε στο 33.8%. Αυτό το αποτέλεσμα, κατά συνέπεια, ήταν μια συσπείρωση της δεξιάς σε όρια που θύμιζαν τα ιστορικά, πριν το 1994 ποσοστά, αλλά το σκηνικό γύρω της δεν ήταν και το καλύτερο. Το πιο ενδιαφέρον αποτέλεσμα ήταν η άνοδος του ευρωσκεπτικικού κόμματος, το οποίο πλησίασε το 5% και φαίνεται να ασκεί επίδραση και σε μερίδα της δεξιάς, αλλά και στους φιλελευθέρους δημοκράτες. Από την άλλη, η αριστερά έπεσε μεν από το ψηλό ποσοστό του 11. 9% του 2009, και επανήλθε στα ποσοστά του 2005 [8.7%], δείχνοντας ότι τείνει να σταθεροποιεί και την θέση του ως γερμανικό κόμμα – πέρα από την βάση του στην ανατολική Γερμανία.

Μια αριστερή πλειοψηφία, που δεν μπορεί να συνεργαστεί

Σε ένα άλλο πλαίσιο, θα ετίθετο και το ζήτημα ότι υπάρχει μια αριστερή πλειοψηφία, αφού τα 3 αριστερογενη κόμματα - σοσιαλδημοκράτες, αριστερά, πράσινοι - έχουν περισσότερες έδρες από την Μέρκελ. Σε αυτό το σημείο, η στρατηγική της Μέρκελ φαίνεται να ήταν, είτε να επιδιώξει την αυτοδυναμία - και εδώ απέτυχε - είτε να επιδιώξει νέα συμμαχία με κάποιο αριστερό κόμμα. Όπως δείχνουν και τα στατιστικά, η Μέρκελ φαίνεται να επιβιώνει μέσα από τις ισορροπίες, τις οποίες της προσφέρουν άλλα κόμματα – οι σοσιαλδημοκράτες το 2005 και ελεύθεροι δημοκράτες το 2009. Αν αυτό το σενάριο είναι το πιο πιθανό και για το μέλλον, τότε προφανώς η ηγεσία των χριστιανοδημοκρατών και τα συμφέροντα πίσω από το κόμμα, επιδιώκουν μια συμμαχία, η οποία θα τους επιτρέψει να κινηθούν προς την ομοσπονδοποίηση, φορτώνοντας την ευθύνη στους συνεταίρους τους. Με δεδομένο ωστόσο ότι το ευρωσκεπικιστικό κόμμα είναι στα πρόθυρα της εισόδου στη βουλή, η δεξιά αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο διαρροών.

Ανάλογο κίνδυνο αντιμετωπίζουν και οι σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι είχαν μια μικρή άνοδο, 2.7% αλλά είναι σαφές ότι δεν έπεισαν τις μάζες των παλιών τους ψηφοφόρων. Και με δεδομένο ότι υπήρξε, παρά τον υποψήφιο μια στροφή προς την αριστερή θεματολογία για στήριξη των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων και κριτικής για τις τράπεζες, οι σοσιαλδημοκράτες θα μπουν σε ένα παιχνίδι, όπου θα διεκδικούν παράλληλα με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και ένα πιο κεϋνσιανό μοντέλο αντιμετώπισης της κρίσης. Αυτό όμως εσωτερικά – το πώς θα συμπεριφερθούν στις χώρες που είναι σε κρίση θα φανεί. Σε αυτό το πλαίσιο, το κόμμα της αριστεράς, ήταν το μόνο που έθεσε θέμα αριστερής πλειοψηφίας, όπως έκανε και το 2005 όταν οι σοσιαλδημοκράτες ουσιαστικά παρέδωσαν την εξουσία στη Μέρκελ, αντί να προσπαθήσουν να συνεργαστούν με την «Αριστερά». Η αδυναμία συνεργασίας είναι απότοκο του ψυχρού πόλεμου, αλλά είναι και προϊόν της δυτικογερμανικής πολιτικής της συναίνεσης μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου τα δυο μεγάλα κόμματα συνεργάζονται σε ένα είδος στήριξης του συστήματος – ή μπορεί να πει κάποιος ότι φτιάχτηκε ένα μοντέλο κοντά στις εισηγήσεις των σοσιαλδημοκρατών, αλλά το διαχειρίστηκαν σε ένα μεγάλο βαθμό οι χριστιανοδημοκράτες. Με τα νέα δεδομένα ωστόσο, είναι πιθανό ότι η συνεργασία θα γίνει πιο αποδεκτή στο μέλλον. Διότι αν ενταχθούν  στο κυβερνητικό συνασπισμό, οι σοσιαλδημοκράτες θα βρεθούν μπροστά στο κίνδυνο δικών τους διαρροών – η μεν Μέρκελ θα φοβάται τους ευρωσκεπτικιστές και οι σοσιαλδημοκράτες την «Αριστερά», η οποία γίνεται πια αποδεκτή σαν εναλλακτικός αριστερός πόλος.

Οι πράσινοι φαίνονται σε κρίση, όντως. Η εκπληκτική άνοδος στις δημοσκοπήσεις σε επίπεδα του 28% το 2011 και η καθίζηση στο 8% είναι όντως δραματική. Και επειδή το κόμμα έχει και τις εσωτερικές του τάσεις και διαφωνίες, το που θα καταλήξει είναι ανοικτό. Έχει σαφώς διαρροές προς τα αριστερά, και έχει χάσει ένα βασικό ατού με την υιοθέτηση από τη Μέρκελ της απαίτησης για κατάργηση των εργοστάσιων πυρηνικής ενέργειας. Πάντως, ως ένα ιστορικό κόμμα της δεκαετίας του 1970, θα επανέλθει, αλλά με ποιά μορφή είναι ακόμα ασαφές. Οι πρώτες αντιδράσεις για συμμετοχή στην κυβέρνηση ήταν αρνητικές – και γιατί αυτό θα σήμαινε και άλλες αριστερές διαρροές. Ταυτόχρονα, οι πιο συντηρητικοί της δεξιάς δεν θέλουν να ακούσουν για τέτοια συνεργασία. Αλλά το σκηνικό θα ξεκαθαρίσει κάπως με την εκλογή της νέας ηγεσίας.

Ελλάδα: η δυναμική των δρόμων και η θεσμική κινητοποίηση για αντιμετώπιση της χρυσής αυγής

Η δολοφονία του Π. Φύσσα λειτούργησε καταλυτικά σε δυο διαφορετικές κατευθύνσεις – στη δυναμική των δρόμων και στο εσωτερικό των μηχανισμών της εξουσίας. Στους δρόμους, το προδιαγραφόμενο θερμό φθινόπωρο πήρε νέα μορφή με την σύγκλιση τάσεων και μιας ντε φάκτο ενότητας στους δρόμους γύρω από τις αντιφασιστικές κινητοποιήσεις. Για μια χώρα με τόση πολυδιάσπαση στην αριστερά, ο «πρώτος νεκρός» λειτούργησε συσπειρωτικά. Και έτσι, παρά το ότι σταμάτησαν οι κινητοποιήσεις των καθηγητών, οι δυναμικές των κινητοποιήσεων απλώνονται σε διάφορες κατευθύνσεις.

Από τη μεριά των μηχανισμών εξουσίας, η δολοφονία έγινε ένα κομβικό σημείο για να διερευνηθούν οι μηχανισμοί οργάνωσης της Χρυσής Αυγής και ιδιαίτερα οι ενδεχόμενες διακλαδώσεις της στο εσωτερικό του κρατικού μηχανισμού. Και εδώ, όπως φάνηκε και στο Βήμα της Κυριακής, φαίνεται να υπάρχει ένα είδος συσπείρωσης των πολιτικών αρχηγών.

Το πώς όλα αυτά θα επιδράσουν στο εσωτερικό της ίδιας της Χρυσής Αυγής είναι άγνωστο. Ένα σενάριο απαγόρευσης του κόμματος φαίνεται δύσκολο – ακόμα και να κηρυχθεί παράνομο απλώς θα επανέλθει με άλλο όνομα. Το ερώτημα είναι αν θα επηρεαστούν τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής – οι πρώτες δημοσκοπήσεις έδειξαν μείωση των ποσοστών μετά την δολοφονία. Όμως, είναι ρευστό το τοπίο.

Γενικότερα, η Χρυσή Αυγή εξελίσσεται και σε ένα θεσμικό πρόβλημα για τη δεξιά – από τη μια ευχαρίστως θα την κήρυσσε παράνομη, αν μπορούσε να οικειοποιηθεί του ψήφους της. Αλλά για αυτό υπάρχουν και άλλα διάδοχα σχήματα. Από την άλλη, η κυβέρνηση προσπαθεί να δελεάσει μερίδα των ψηφοφόρων της ακροδεξιάς αλλά ως κυβέρνηση του μνημονίου είναι δύσκολο να πείσει.

Το πόσο θα αντέξει η χώρα χωρίς νέες εκλογές είναι αμφίβολο. Ήδη ακούγονται σενάρια για γενικές εκλογές και ευρωεκλογές την επόμενη άνοιξη. Στο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να υπάρχει αισιοδοξία ότι θα διατηρήσει τη δυναμική – τώρα αν μπορεί για αυτοδυναμία όπως δήλωσε ο κ. Τσίπρας ή θα εμφανιστεί ως ηγετική δύναμη ενός συνασπισμού, θα φανεί.

Στον υπόλοιπο νότο υπάρχει αναμονή και προσδοκία για το «μεγάλο συνασπισμό». Όμως, η κατάσταση είναι ρευστή – και όχι μόνο στις μνημονικές χώρες που «δεν αντέχουν άλλο», αλλά και στην Ιταλία.