Σεναρια για το κυπριακο

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗΣ

Ο τίτλος είναι κοινότυπος και δεν προσφέρεται καθόλου για εφόρμηση σ’ ένα κείμενο που αφορά στο Κυπριακό. Πρόκειται μάλιστα για ένα τίτλο δανεισμένο από το κυριακάτικό πρωτοσέλιδο του Πολίτη. Το αξιοπρόσεκτο είναι το ότι ο Πολίτης αναφέρεται στην διχοτόμηση της Τράπεζας Κύπρου και όχι της Κύπρου. 

Σύσσωμες οι πολιτικές δυνάμεις με μπροστάρη τον Αρχιεπίσκοπο  και τον Αβέρωφ   τάχθηκαν ενάντια στη διχοτόμηση της τράπεζας. Ακόμα και ο πρόεδρος ανησυχεί όπως ομολόγησε ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος που έσπευσε στο προεδρικό να δώσει τις συμβουλές του στην ανώτατη πολιτική ηγεσία και να την ενθαρρύνει στον αντιδιχοτομικό αγώνα. Επιχείρημα των αγωνιστών είναι ότι πολλοί Κύπριοι θα χάσουν τα ακίνητα τους  σε πολύ  χαμηλές μάλιστα τιμές για να εξοφληθούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Θα μπορούσαν όμως οι ενστάσεις να αφορούν στην προστασία της πρώτης κατοικίας των νοικοκυριών και να μην αφορούν στους μεγάλους επιχειρηματίες ανάπτυξης γης που δανείστηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια έως και μερικά δις με ανεπαρκή εξασφάλιση σύμφωνα με τα στοιχεία που διαρρέουν. Ούτε ο Αρχιεπίσκοπος ούτε ο κ Αβέρωφ πείθουν  ότι είναι για τους νοικοκυραίους που αγωνίζονται κι αυτό φαίνεται από τα άλλα μέτρα που ο πρώτος δέχεται αδιαμαρτύρητα και ο δεύτερος προωθεί  φορτώνοντας  τις ζημιές της κρίσης στους μισθωτούς και στους μικροϊδιοκτήτες ακινήτων. Αλλά αν δεν κατασχεθούν -ξεπουληθούν οι εκατοντάδες  κενές βίλλες των μεγάλων ντεβέλοπερ και οι τεράστιες εκτάσεις γης που συγκέντρωσαν τα τελευταία χρόνια  φαίνεται ότι δεν θα μείνουν καθόλου λεφτά στους καταθέτες της Τράπεζας Κύπρου (Ρώσους κυρίως ) που δέχονται ούτως ή άλλως σημαντικότατη απομείωση των καταθέσεων τους. Ο πρόεδρος πάντως της προσωρινής διοικούσας επιτροπής της Τράπεζας Κύπρου ισχυρίζεται ότι το μέτρο δεν αφορά τις πρώτες κατοικίες και τις μικρές επιχειρήσεις. (αλλά ούτε ο Αβέρωφ ούτε ο Αρχιεπίσκοπος φάνηκαν να άκουσαν αυτό το μέρος των δηλώσεων του).

Εν πάση περιπτώσει προσπερνούμε  αυτό το θέμα για το οποίο δεν είχαμε πρόθεση να ασχοληθούμε σ αυτό το άρθρο παρά μόνο για να κάνουμε δύο τρεις παρατηρήσεις. Η μία είναι ότι παρά την φοβερή προσπάθεια που καταβάλλεται από το κατεστημένο και τα μίντια για να μην συνδέεται η οικονομική κρίση με το Κυπριακό η σημειολογία κάνει ήδη τη δουλειά της όπως μαρτυρά ο τίτλος του κειμένου για την τράπεζα Κύπρου κι όχι για την Κύπρο στον «Πολίτη». Η δεύτερη είναι ότι αν ο Αρχιεπίσκοπος έδειχνε και για το Κυπριακό τόση αντιδιχοτομική  έφεση τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Η Τρίτη είναι προσβλητική για τη δημοκρατία: δεν μπορούμε αδιαμαρτύρητα  να βλέπουμε τον Αρχιεπίσκοπο τόσο συχνά να κάνει προεδρικές ουσιαστικά εμφανίσεις επί παντός επιστητού στην πολιτική ζωή του τόπου. Δίπλα στο πολιτικό Ισλάμ  αναπτύσσεται ένα αντίστοιχο  Χριστιανικό και οι άνθρωποι σιωπούν σε μια εποχή και σε μια περιοχή που η τρέλα του πολέμου παίρνει προβάδισμα. Φυσικά ο αρχιεπίσκοπος λειτουργεί στο συγκεκριμένο ως επιχειρηματίας γης που είναι μια από τις ειδικότητες του και στο κάτω κάτω είναι απλώς μια κοσμική δραστηριότητα αλλά επειδή δεν πρόκειται για κάτι μεμονωμένο αλλά αντίθετα πρόκειται για  ένα ανάμεσα σε πολλά, η ήδη ανάπηρη δημοκρατική λειτουργία του συστήματος πλήττεται αρνητικά.

ΤΟ 2ο ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗΣ

Αλλά σαράντα παρά ένα έτη μετά και πριν η Ιστορία κλείσει τις εκκρεμότητες, αν χρειαζόμαστε μια νέα οπτική για να εξετάσουμε το παρελθόν ίσως πρέπει να δούμε τα γεγονότα του 74 ως τέλος και όχι ως αρχή του προβλήματος. Έτσι τέλειωσαν όλα, δεν άρχισαν. 

Το απόσπασμα είναι από το σχόλιο της 2^ης σελίδας του Πολίτη της Κυριακής. Σαράντα παρά ένα έτη και μετά εκφράζεται στην αγνή του εκδοχή ένα αναμενόμενο ερώτημα. Για την τουρκική πλευρά έως και λίγο μετά το 2000 το Κυπριακό ήταν λυμένο το 74. Για τους πραξικοπηματίες και τη χούντα επίσης το μεγαλύτερο κομμάτι του επιδιωκόμενου (της διπλής ένωσης )  σχεδόν πραγματοποιήθηκε με τον γεωγραφικό εθνικό διαχωρισμό των Κυπρίων και κατά κάποιους με την ένταξη στην Ε.Ε. Αλλά επειδή η διχοτόμηση ήταν η στόχευση των «κακών», δεν σημαίνει ότι και οι καλοί δεν θα αρχίσουν σαράντα χρόνια μετά να διερωτώνται αν το προσωρινό έγινε μόνιμο και αν μάλιστα είναι και προτιμότερο από την αγωνία μιας νέας αλλαγής.  Μπορεί το σαράντα και το τριάντα εννιά να προσφέρονται για στοχαστικά λογοπαίγνια, δυστυχώς ή ευτυχώς μπορεί ο χρόνος αυτός να είναι πολύς  σε βαθμό που να έχει επιφέρει μη αναστρέψιμα γεγονότα, δυστυχώς ή ευτυχώς όμως και πάλι η κατάσταση απέχει πολύ από το να είναι σταθερή. Αντίθετα είναι πολύ σαφές ότι εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή αστάθειας.  Τα σαράντα παρά ένα έτη δεν έχουν καν αναιρέσει την εμπόλεμη κατάσταση. Υπάρχει μια ντε φάκτο κατάσταση η οποία απέχει πολύ από το να γίνει ντε γιούρε.

Επομένως το ερώτημα με καθαρές λέξεις είναι: επιθυμούν οι Κύπριοι λύση διχοτόμησης; Η έστω προτιμούν αυτή τη λύση παρά την ομοσπονδία η οποία εξ άλλου είναι στο τέλος τέλος, τουλάχιστον για  τα σαράντα παρά ένα έτη που λέγαμε σκέτα λόγια. Ποιος άραγε θα προφέρει το ερώτημα από πλευράς κόμματος  ή δημόσιου προσώπου;  Πάντως και το σημειώσαμε επανειλημμένα τις τελευταίες εβδομάδες στα δελτία της 2^ης  Ανάγνωσης πληθαίνουν οι πολιτικοί  και στις δύο πλευρές που αναφέρονται στην πιθανότητα αλλαγής της βάσης των συνομιλιών. Φυσικά σε επίπεδο πολιτών οι αντιλήψεις δεν είναι στατικές και εξαρτώνται από το συνολικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται τα πράγματα. Ας θυμηθούμε πόσος κόπος χρειάστηκε για να αναστραφεί το κύμα της επαναπροσέγγισης τα πρώτα χρόνια μετά το 2000 ως το 2004.

39 ΧΡΟΝΙΑ ΓΙΟΡΤΑΣΜΟΙ

Για  την Τουρκία ο πόλεμος του 74 είναι ειρηνευτική επιχείρηση και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 20 του Ιούλη με στρατιωτική παρέλαση στα κατεχόμενα στην οποία συμμετέχουν και στρατιωτικά αεροπλάνα και ελικόπτερα  για να κάνουν εμφανή τον άνισο συσχετισμό στρατιωτικής ισχύος. Η απουσία του Ερντογάν είναι ίσως μήνυμα  προς τους Τουρκοκύπριους ότι κρατεί απόσταση από τις αντιπαλότητες που οξύνονται λόγω των εκλογών της 28^ης Ιουλίου. Ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Αταλάι που μίλησε στις εκδηλώσεις επανέλαβε τις τουρκικές θέσεις. Συνοπτικά δηλαδή είπε ότι υπάρχουν δύο λαοί και ότι δεν πρόκειται να γίνει δεκτή λύση στην οποία οι Τουρκοκύπριοι θα ελέγχονται από τους Ελληνοκύπριους. Είπε ότι η Τουρκοκύπριοι έκαναν ότι όφειλαν  το 2004 και ότι η Ευρώπη άφησε ανεκπλήρωτες υποσχέσεις έναντι τους. Η Τουρκία συνεχίζει να ζητά  ένα οδικό χάρτη για τις συνομιλίες και βλέπει κωλυσιεργία στην κυβέρνηση Αναστασιάδη. Το νέο στοιχείο στις τουρκικές θέσεις είναι ότι γίνεται αναφορά στην λύση ως τρόπου ξεπεράσματος της οικονομικής κρίσης.( Ο πρόεδρος της τουρκικής εθνοσυνέλευσης Τσιτσέκ βλέπει μάλιστα την οικονομική κρίση ως θετικό γεγονός γιατί βάζει και τις δύο πλευρές στο ίδιο επίπεδο). Το εφετινό στοιχείο το οποίο επανέλαβαν όλοι οι Τούρκοι πολιτικοί και ο κ Αταλάι βέβαια αφορά στο φυσικό αέριο:

ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΕΤΗ

«Αν η ελληνοκυπριακή πλευρά επιμένει στην μονομερή εκμετάλλευση των πόρων που βρίσκονται στο νότιο μέρος του νησιού και μάλιστα να τις παρουσιάζει ως εγγύηση, τότε μπορεί να έρθει στην ημερήσια διάταξη η διαπραγμάτευση για λύση δύο κρατών, ανέφερε προσθέτοντας ότι με την στήριξη της Τουρκίας οι Τουρκοκύπριοι θα υπερασπιστούν τα δικαιώματα που έχουν πάνω στους φυσικούς πόρους του νησιού και θα πάρουν το μερίδιό τους».

Το απόσπασμα αυτό χρειάζεται δεύτερες αναγνώσεις. Το ότι οι Τουρκοκύπριοι δικαιούνται μέρος των εσόδων από τους υδρογονάνθρακες είναι δεκτό και από την ελληνοκυπριακή πλευρά αλλά μετά την λύση του Κυπριακού. Στα λεγόμενα του κ Αταλάι όμως είναι σαφής η απειλή ότι η Τουρκία θα βοηθήσει τους Τουρκοκύπριους να πάρουν το μερίδιο τους. Εξ άλλου όπως είναι γνωστό η Τουρκία ανακοίνωσε τουρκικές έρευνες για υδρογονάνθρακες μέσα στην Κυπριακή ΑΟΖ  στα οικόπεδα 2 και τρία που είναι κάτω από τη ακτογραμμή Λάρνακας Λεμεσού.

Υπάρχει όμως μια προφανής αντίφαση. Αν τα δύο κράτη στα οποία αναφέρετε ο κ Αταλάι είναι περίπου στο έδαφος όπως περίπου καθορίζεται από την πράσινη γραμμή σημαίνει ότι το μελλοντικό τουρκοκυπριακό κράτος δεν θα έχει ΑΟΖ με αέρια ( σύμφωνα με όσα είναι γνωστά μέχρι στιγμής). Γα πολλούς Ελληνοκύπριους μια διχοτόμηση με τα αέρια όλα στο ελληνοκυπριακό κράτος θα πρέπει να θεωρείται καλό παζάρι. Ειδικά αν επιστραφεί και το Βαρώσι ως ΜΟΕ.

Αν όμως ο κ Αταλάι εννοεί ότι θα πρέπει να έχει και το τουρκοκυπριακό κράτος  ΑΟΖ με αέρια σημαίνει ότι απειλεί  με μετατόπιση της γραμμής έτσι ώστε να πάρουν και οι Τουρκοκύπριοι ένα κομμάτι από τις νότιες ακτές. Εξ ου και οι έρευνες που έχουν ανακοινωθεί από την Τουρκία στα οικόπεδα 2 και 3 που είναι κάτω από τη Λάρνακα. Ουσιαστικά η οριζόντια γραμμή της διχοτόμησης η οποία έχει την γέννηση της ως ιδέα μέσα στη δεκαετία του 50 δεν αντιστοιχεί καθόλου με την νεώτερη γνώση για τους υδρογονάνθρακες. Αλλιώς η απόβαση του 1974 θα γινόταν στο Ζύγι. Αν φανταστούμε υπό τις περιστάσεις ένα νέο σκηνοθετημένο πόλεμο αντίστοιχο με εκείνο του 74 οι Ελληνοκύπριοι θα επιτεθούν και θα νικήσουν στην περιοχή της Μόρφου και θα υποχωρήσουν στην περιοχή της Λάρνακας. 

Ή ΜΗΠΩΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΦΕΡΕΙΑΚΗ;

Ο Κ Βενιζέλος στον φιλελεύθερο της Κυριακής είναι πεπεισμένος ότι οι Τούρκοι δεν ενδιαφέρονται για το Κυπριακό αυτό καθ’ εαυτό  αλλά αντίθετα το χρησιμοποιούν για να κερδίσουν στο μεγάλο διακύβευμα  που είναι οι υδρογονάνθρακες . Αν στον αντίποδα θεωρήσουμε ότι για τους Ελληνοκύπριους το μεγάλο διακύβευμα είναι το Κυπριακό η επιστροφή των προσφύγων και όχι τα αέρια ίσως να υπάρχει τρόπος να περάσουμε από την διζωνική στην πολύ - περιφερειακή  ομοσπονδία  έτσι ώστε όλοι οι πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους και άρα να επιστρέψουν και οι Τουρκοκύπριοι σε μικρές ομόσπονδες πολιτείες  στο νότο και να πάνε και οι Κερυνιώτες και οι άλλοι πρόσφυγες σε ελληνοκυπριακές μικρές πολιτείες στο Βορρά. Με τις κατάλληλες εγγυήσεις ίσως οι Τουρκοκύπριοι δεχτούν να επιστρέψουν και στις συμφωνίες της Ζυρίχης.

Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι όπως στη δεκαετία του 50 πολλοί θεώρησαν ότι η Ιστορία ήλθε σε σύγκρουση με την Γεωγραφία έτσι και τώρα έχουμε κάτι ανάλογο.

Μια σκέψη που επιβάλλεται να κάνουμε είναι αν οι υδρογονάνθρακες  ήταν αποφασιστικός παράγοντας στις πολιτικές αποφάσεις στα δημοψηφίσματα του 2004. Αν για τους κοινούς θνητούς οι υδρογονάνθρακες ήταν εκτός οριζόντων  το 2004, δεν ήταν ενδεχομένως για τους πολιτικούς ή για όλους τους πολιτικούς. Για παράδειγμα ο Σερντάρ Ντενκτάς ήταν ενήμερος σύμφωνα με πρόσφατη συνέντευξη του. Αν η Τουρκία ενεργούσε το 2004 λαμβάνοντας υπόψη τους υδρογονάνθρακες σημαίνει ότι η αποδοχή της Ομοσπονδίας ως λύσης δεν είχε τόσο σχέση με το πέρασμα από τις κεμαλικές κυβερνήσεις στον Ερτογάν αλλά είναι πιο διακομματική και σταθερή αλλαγή. Το ίδιο ισχύει για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας.